Ένα χωριό χτισμένο σαν κάστρο που έχει αναδειχθεί σε διατηρητέο μνημείο κερδίζει τις εντυπώσεις των επισκεπτών της Χίου.
Περίπου 25 χιλιόμετρα από την πόλη, το χωριό του Πυργίου παραμένει σήμερα έτσι όπως χτίστηκε πριν από δεκάδες χρόνια.
Τα κύρια χαρακτηριστικά του είναι οι στενοί δρόμοι, οι αμέτρητες εκκλησίες και ο βυζαντινός ναός των Αγίων Αποστόλων με τοιχογραφίες που χρονολογούνται τον 13ο αιώνα….
Όμως το πιο εντυπωσιακό στοιχείο του χωριού, είναι η ασπρόμαυρη εξωτερική διακόσμηση των σπιτιών, τα λεγόμενα “ξυστά”. Τα ξυστά είναι γεωμετρικά διακοσμητικά σχήματα, χαραγμένα και ξυσμένα πάνω σε λευκό γύψο, στις προσόψεις κατοικιών και άλλων κτιρίων.
Η τεχνική αυτή θυμίζει το ιταλικό “Sgraffito”, ένα τύπο διακόσμησης που πιθανότητα εισήχθη από την Γένοβα της Ιταλίας, την περίοδο που οι Γενοβέζοι κατείχαν το νησί….
Το “ζωγραφιστό χωριό”, όπως το αποκαλούν, είναι ένα από τα μεγαλύτερα μεσαιωνικά χωριά της Χίου. Τα σπίτια είναι σφιχτά δεμένα το ένα με το άλλο ώστε να σχηματίζουν συμπαγή δομή. Τα σοκάκια είναι πλακόστρωτα και στενά.
Η οχυρωματική του διάταξη έγινε για την προστασία του χωριού από τις συχνές επιδρομές των πειρατών και των Τούρκων, καθώς και για καλύτερη καλλιέργεια των μαστιχόδενδρων.
Αν κάποιος κοιτάξει το χωριό απέξω, οι συνεχόμενοι τοίχοι των σπιτιών με τους μικρούς πύργους να “στολίζουν” κάθε γωνία, δίνουν την αίσθηση του κάστρου. Καθώς δεν υπήρχαν πόρτες και παράθυρα, οι κάτοικοι μπορούσαν να μπουν στο χωριό μόνο μέσω μιας πόρτας η οποία βρίσκεται σήμερα στη τοποθεσία Κάτω Πόρτα….
Στο κέντρο του Πυργίου υψώνεται ο αμυντικός πύργος, όπου οι κάτοικοι είχαν σαν καταφύγιο σε περίπτωση επίθεσης. Το χωριό οφείλει το όνομα του σε αυτόν τον πανύψηλο πύργο, γύρω από τον οποίο χτίστηκε το σημερινό χωριό. Εάν κάποιος επισκεφτεί τη Χίο το 15Αύγουστο, δεν πρέπει να χάσει το πανηγύρι που γίνεται στη τετράγωνη πλατεία του χωριού….
Εκεί θα απολαύσει τον παραδοσιακό “Πυργούσικο” χορό, ο οποίος είναι ιδιόμορφος και ορμητικός και αποτελείται από γρήγορους και μικρούς βηματισμούς. Χορεύεται από τρεις χορευτές, δύο άντρες και μια γυναίκα στη μέση, η οποία κρατιέται «αγκαζέ» από τους δύο καβαλιέρους….