Δεκαπενταύγουστος: Η μεγάλη γιορτή της Ορθοδοξίας έφτασε, πραγματοποιείται η κοίμηση της Θεοτόκου.
Δεκαπενταύγουστος: Σήμερα Κυριακή, σε ολόκληρη την Ελλάδα, τιμούμε την Παναγία. Η μεγάλη γιορτή της Ορθοδοξίας έφτασε, πραγματοποιείται η κοίμηση της Θεοτόκου.
Γιατί οι Έλληνες είναι τόσο έντονα δεμένοι με την γιορτή του Δεκαπενταύγουστου; Από τη μία είναι ο συμβολισμός της ίδιας της Παναγίας. Είναι η αγία, η ανώτερη απ’ όλες μεν, αλλά την ίδια ώρα η πιο προσιτή στον άνθρωπο. Υπέφερε ως θνητή και ως μάνα. Οι σταθμοί της ζωής της είναι στιγμές που μπορεί να τους νιώσει κάθε γυναίκα. Έγινε, έτσι, το σύμβολο του ανθρώπινου πόνου, αλλά και της παρηγοριάς μας όταν έχουμε προβλήματα. Το «Βοήθα Παναγιά μου» δεν θα είχε την ίδια δύναμη αν η ίδια δεν είχε ζήσει όσα έζησε.
Ειδικά για την Ελλάδα, η γιορτή της κοιμήσεως της Θεοτόκου έχει έναν ακόμη συμβολισμό: Το τέλος της ξεκούρασης, των διακοπών. Κάθε χρόνο οι περισσότερες επιστροφές σημειώνονται εκείνες τις μέρες. Η κορύφωση των αναχωρήσεων είναι στις αρχές του Αυγούστου. Οι περισσότεροι φεύγουν για δύο εβδομάδες και όταν οι καμπάνες χτυπήσουν για την Παναγία, ξέρουν πως πια πρέπει να επιστρέψουν στο κλεινόν άστυ. Φέτος θα εορταστεί με καλύτερες συνθήκες, αφού ειδικά πέρυσι… υπήρχε ο κορωνοϊός που σάρωνε τα πάντα.
Με μέτρα και αποστάσεις στην γιορτή του Δεκαπενταύγουστου
Δεκαπεντάγουστος: Τι γιορτάζουμε τη σημερινή ημέρα;
Η Κοίμηση της Θεοτόκου (15 Αυγούστου) είναι μία από τις σημαντικότερες και πιο κοσμαγάπητες εορτές όλου του έτους. Για τον ενθουσιώδη παλλαϊκό εορτασμό της, ο οποίος γίνεται υπό ευνοϊκές καιρικές συνθήκες λόγω της εποχής, χαρακτηρίζεται «Πάσχα του καλοκαιριού».
Από το απόγευμα της 1 έως το απόγευμα της 14 Αυγούστου τελείται κάθε απόγευμα στις ενορίες και της ιερές μονές της Ορθόδοξης Εκκλησίας η ακολουθία του εσπερινού. Επίσης εκτελείται, εναλλάξ ο μικρός και ο μεγάλος παρακλητικός κανόνας προς την Υπεραγία Θεοτόκο (η «παράκληση της Παναγίας»). Δύο αριστουργηματικά μουσικά έργα, που η τέλεσή τους είναι μία από τις πιο κοσμαγάπητες εκκλησιαστικές τελετές για τους ορθόδοξους χριστιανούς.
Προς τιμήν της εορτής της Κοιμήσεως της Θεοτόκου επίσης, κατά το διάστημα 1-14 Αυγούστου γίνεται νηστεία. Η νηστεία ονομάζεται «νηστεία του 15αύγουστου» (η πρώτη φάση της νηστείας, έως τις 5 Αυγούστου, τιμά και την εορτή της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος. Στις 6 Αυγούστου, γιορτάζεται ένα επεισόδιο από τα Ευαγγέλια. Ο Ιησούς Χριστός φανέρωσε το θεϊκό φως Του στους μαθητές Του Πέτρο, Ιάκωβο και Ιωάννη πάνω στο όρος Θαβώρ).
Η Κοίμηση της Θεοτόκου εορτάζεται ώς τις 23 Αυγούστου («απόδοση» της εορτής ή, για το λαό, «τα εννιάμερα της Παναγίας»), ενώ στις 31 Αυγούστου τιμούμε την παράδοση της ζώνης της Θεοτόκου («τιμίας ζώνης») στην ιερά Μονή Βατοπεδίου του Αγίου Όρους. Για τους παραπάνω λόγους, ολόκληρος ο Αύγουστος θεωρείται αφιερωμένος στη Θεοτόκο και χαρακτηρίζεται «μήνας της Παναγίας».
Τι γιορτάζουν οι χριστιανοί στην γιορτή του Δεκαπενταύγουστου;
Σε διάσημα προσκυνήματα αφιερωμένα στην Κοίμηση της Θεοτόκου αρκετοί ορθόδοξοι χριστιανοί συνηθίζουν, τηρώντας παλαιό έθιμο, να διαμένουν καθ’ όλο το διάστημα 1-15 Αυγούστου. Μάλιστα, συμμετέχοντας καθημερινά στις πρωινές και βραδινές εκκλησιαστικές τελετές («δεκαπενταρίζουν»). Στην ιερά Μητρόπολή μας, το έθιμο αυτό τηρείται στο ιερό προσκύνημα της Παναγίας Χαρακιανής (δηλαδή Παναγίας των Βράχων), που είναι μετόχι της ιεράς Μονής Ατάλης και βρίσκεται στην εθνική οδό Ρεθύμνου – Ηρακλείου. 38 χιλιόμετρα από την πόλη του Ρεθύμνου, μετά το χωριό Μπαλί.
Η εορτή τιμά την αναχώρηση της Υπεραγίας Θεοτόκου από την επίγεια ζωή. Αυτή, συνέβη στο χωριό Γεθσημανή, έξω από την Ιερουσαλήμ. Για το γεγονός μιλάει η αρχαία παράδοση της Εκκλησίας, η οποία αναφέρει επίσης ότι οι Άγιοι Απόστολοι και άλλες σημαντικές προσωπικότητες της πρωτοχριστιανικής Εκκλησίας μεταφέρθηκαν θαυματουργικά στο χώρο από τα πέρατα του κόσμου, όπου ευρίσκονταν, και τέλεσαν με τον πρέποντα σεβασμό την κηδεία της Θεοτόκου.
Κατά τη μεταφορά του σεπτού σώματός της στον τάφο όμως, μια συντροφιά μεθυσμένων φανατικών Ιουδαίων, που μισούσαν τους χριστιανούς, επιτέθηκαν στην ιερή πομπή. Ένας νέος, ονόματι Ιεφωνίας, έσπρωξε το φέρετρο για να γκρεμίσει το ιερό σκήνωμα. Αμέσως ένας άγγελος τού έκοψε τα χέρια. Ο απόστολος Πέτρος όμως, τα αποκατέστησε και ο πρώην φανατικός νεαρός μετανόησε και έγινε χριστιανός. Το στιγμιότυπο αυτό ενίοτε αποτυπώνεται στην εικονογραφία της εορτής.
Στην εικόνα της εορτής, επίσης, παριστάνεται ο Κύριος Ιησούς Χριστός να λαμβάνει στην αγκαλιά Του την πάναγνη ψυχή της Μητέρας Του. Ο Ιησούς εικονίζεται με μορφή βρέφους, η οποία συμβολίζει την αγνότητα και αθωότητά της.
Δεκαπενταύγουστος: Η μεγαλύτερη εορτή του χριστιανισμού
Τρεις ημέρες μετά την κοίμησή της, η Θεοτόκος αναστήθηκε και ανελήφθη στους ουρανούς με το σώμα της. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο ο τάφος της, στη Γεθσημανή, είναι κενός και δεν υπάρχουν λείψανα ή το σκήνωμα της Θεοτόκου. Κατά την ανάληψή της, η Θεοτόκος παρέδωσε τη ζώνη της στον άγιο απόστολο Θωμά. Σήμερα φυλάσσεται στην ιερά Μονή Βατοπεδίου του Αγίου Όρους και χαρακτηρίζεται Αγία Ζώνη (το γεγονός τιμάται στις 31 Αυγούστου).
Η Κοίμηση της Θεοτόκου εορτάζεται με λαμπρότητα σε όλες τις ενορίες και τις ιερές μονές της Ορθόδοξης Εκκλησίας. Ιδιαίτερα όμως, πανηγυρίζεται στον ιερό προσκυνηματικό ναό Παναγίας Χαρακιανής (δηλαδή Παναγίας των Βράχων, στους οποίους βρέθηκε κατά τα βυζαντινά χρόνια η ιστορική εικόνα της), στον ιερό ναό Παναγίας Χαλεβή (μετόχι της ιεράς Μονής Αγίας Ειρήνης, νότια του Ρεθύμνου, στο δρόμο προς Μύλους) και στους φερώνυμους ναούς στην ενορία Μασταμπά της πόλης του Ρεθύμνου και σε πάμπολλα χωριά του νομού μας και όλης της Κρήτης.
Κάποιες μάλιστα από τις εκκλησίες που είναι αφιερωμένες στην εορτή, έχουν ηλικία αιώνων και κοσμούνται με τοιχογραφίες μεγάλης ιστορικής και καλλιτεχνικής αξίας.
Τα γνωστά έθιμα στη γιορτή του Δεκαπενταύγουστου
Οι παραδόσεις ενός λαού ή ενός τόπου κρατούν ζωντανές τις ρίζες του. Οι ενέργειες αυτές που επαναλαμβάνονται σε καθορισμένες περιστάσεις αποτελούν τα τοπικά έθιμα. Μία από αυτές τις περιστάσεις είναι και ο Δεκαπενταύγουστος, η μεγάλη αυτή γιορτή της Ορθοδοξίας.
Ποικίλλουν ανά περιοχή τα έθιμα για την μεγάλη εορτή του Δεκαπενταύγουστου. Η Κοίμηση της Θεοτόκου, συνοδεύεται από παρακλήσεις, κατανυκτικές λειτουργίες, αλλά και πολλά έθιμα.
Πάτμος: Ο Επιτάφιος της Παναγίας
Στο νησί της Ορθοδοξίας και στο ιστορικό μοναστήρι της Αποκάλυψης, οι μοναχοί κάνουν περιφορά του επιταφίου της Παναγίας, ένα έθιμο που έχει βυζαντινές καταβολές.
Κεφαλλονιά: Τα φιδάκια της Παναγίας
Πρόκειται για ένα σπανιότατο έως μοναδικό γεγονός που συμβαίνει συγκεκριμένες ημέρες κάθε χρόνο, προσελκύοντας εκατοντάδες, αν όχι χιλιάδες πιστών αλλά και σκεπτικιστών. Εκείνοι, σπεύδουν να δουν με τα μάτια τους τα δεκάδες φιδάκια της Παναγίας. Η παράδοση αναφέρει πως κάποια μέρα, καθώς πλησίαζαν πειρατικά πλοία και οι πειρατές κατευθύνονταν προς τη Μονή προκειμένου να την λεηλατήσουν, οι μοναχές προσευχήθηκαν στην Παναγία για να προστατέψει τις ίδιες και το μοναστήρι. Τότε συνέβη το θαύμα.
Το μοναστήρι κυκλώθηκε από φίδια που έτρεψαν τους πειρατές σε φυγή. Αυτό θεωρήθηκε σημάδι από την Παναγία. Έτσι οι μοναχές και η Μονή σώθηκαν. Από τότε κάθε χρόνο εμφανίζονται φίδια, ακόμα και στο εσωτερικό της εκκλησίας ( κρέμονται ακόμα και από τις εικόνες, τις καντήλες ή τα στασίδια ). Τα φίδια αναχωρούν στις 15 Αυγούστου. Αν κάποια χρονιά δεν εμφανιστούν τα φιδάκια, προμηνύεται κάτι κακό για το νησί, όπως το 1940 και το 1953, οπότε το νησί επλήγη από σεισμούς.
Παλαιόπυργος Πωγωνίου: Τα «ντολιά»
Το πανηγύρι στον Παλαιόπυργο Πωγωνίου είναι μοναδικό και αφήνει χαραγμένα τα στοιχεία της παράδοσης, αφού μετά το μεσημεριανό φαγητό που προσφέρεται στο προαύλιο της Κοιμήσεως της Θεοτόκου, ακολουθούν τα «ντολιά», δηλαδή οι εντολές. Κάποιος από τους μεγαλύτερους κατοίκους του χωριού ορίζεται «ντολής πασάς» και αφού πάρει ένα ποτήρι με κρασί, το τσουγκρίζει με έναν παρευρισκόμενο. Το έθιμο ορίζει να πιει τρία ποτήρια κρασί ή τρεις γουλιές. Κάθε φορά που πίνει πρέπει να κάνει μια αφιέρωση σε τρία διαφορετικά άτομα, με τη συνοδεία της ζωντανής μουσικής. Αμέσως μετά οι υπόλοιποι με τη σειρά που ορίζει ο “ντολή πασάς” θα αφιερώσουν τις ευχές τους σε όποιο πρόσωπο επιθυμούν. Όλα αυτά συμβαίνουν, πάντα υπό τους ήχους ενός τραγουδιού.
Κουφονήσια: Με τα καΐκια στην Παναγιά
Στα Κουφονήσια εορτάζουν την Παναγία με ξεχωριστό τρόπο και τιμές. Ειδικότερα στο Κάτω Κουφονήσι, στο εκκλησάκι της Παναγίας, το οποίο αποτελεί αξιοθέατο του νησιού και είναι χτισμένο στο μόλο, πάνω σε αρχαία ερείπια. Ανήμερα της εορτής Της, από πολύ νωρίς το πρωί τα καΐκια μεταφέρουν δωρεάν τους πιστούς από το Πάνω Κουφονήσι στο Κάτω. Επιθυμία τους είναι, να προσκυνήσουν με ευλάβεια την εικόνα της Παναγίας. Σύμφωνα με το έθιμο ετών, αμέσως μετά την τέλεση της Θείας Ευχαριστίας στο εκκλησάκι της Παναγιάς, προσφέρονται σε όλους τους πιστούς διάφοροι μεζέδες και γλυκίσματα που έχουν φτιάξει ή έχουν αγοράσει οι ίδιοι, λόγω της εορτής.
Μάλιστα, τον πρώτο καιρό προσέφεραν μόνο τυρί και σύκα. Με το πέρασμα των χρόνων η συμμετοχή των πιστών στην γιορτή είναι όλο και εντονότερη. Οικογένειες ετοιμάζουν μεγάλα και εντυπωσιακά πιάτα. Χρησιμοποιούν τυριά, ελιές, αλλαντικά, κεφτέδες, φρούτα και γλυκά, ενώ τα συνοδεύουν με νερά, αναψυκτικά και κρασί. Στη συνέχεια, με τα καΐκια επιστρέφουν στο Πάνω Κουφονήσι, όπου το γλέντι ξεκινά και κορυφώνεται με χορούς, τραγούδια, φαγητό και κρασί για πάρα πολλές ώρες. Ωστόσο, και κατά τη διάρκεια της θαλάσσιας διαδρομής οι πιστοί τραγουδούν, παίζουν και διασκεδάζουν.
Σιάτιστα: Οι καβαλάρηδες προσκυνητές
Ένα έθιμο, που έχει τις ρίζες του στην τουρκοκρατία, είναι αυτό των καβαλάρηδων προσκυνητών. Την ημέρα του Δεκαπενταύγουστου, οι καβαλάρηδες σχηματίζοντας μεγάλες παρέες με στολισμένα άλογα κατευθύνονται στο μοναστήρι του Μικροκάστρου. Εκεί, προσκυνούν την εικόνα και επιστρέφουν στο χωριό για γλέντι και χορό ως το πρωί.
