Η άνοια είναι μια σοβαρή νευρολογική διαταραχή που επηρεάζει την κανονική λειτουργία του εγκεφάλου, οδηγώντας σε σοβαρή απώλεια της γνωστικής λειτουργίας. Συνήθως εκδηλώνεται με σταδιακή επιδείνωση της μνήμης, της σκέψης και της ικανότητας λήψης αποφάσεων. Οι πλέον γνωστές μορφές άνοιας περιλαμβάνουν τη νόσο του Alzheimer, την πολυετή ανοικτή γωνία, και την προοδευτική συνεπαιτίωση του εμφυτευμένου HIV.
Οι αιτίες της άνοιας είναι ποικίλες και μπορεί να περιλαμβάνουν γενετικούς παράγοντες, χημικές ουσίες, τραύματα κεφαλής, αλλά και άλλα νοσήματα. Οι επιπτώσεις της άνοιας είναι σημαντικές τόσο για τον ασθενή όσο και για τους γύρω του. Η φροντίδα ασθενών με άνοια απαιτεί συχνά ειδικευμένες υπηρεσίες και υποστήριξη από οικογένεια και κοινότητα.
Η μελέτη αντικρούει την ευρέως διαδεδομένη πεποίθηση πως η πρώιμη άνοια οφείλεται μόνο σε γενετικούς παράγοντες. Επιπλέον υποδηλώνει πως αν αντιμετωπίσει κάποιος τους παράγοντες κινδύνου που διαθέτει, μπορεί να μειώσει τον κίνδυνο που διατρέχει.
Η πρώιμης έναρξης άνοια είναι η μορφή της νόσου που εκδηλώνεται πριν τα 65 (συνήθως μεταξύ 50 και 64 ετών). Υπολογίζεται ότι το σχεδόν 7,5% των πασχόντων από άνοια έχουν πρώιμη μορφή.
Σε όλο τον κόσμο (και στην Ελλάδα) οι πάσχοντες από άνοια αυξάνονται διαρκώς. Το 2020 έπασχαν 50 εκατομμύρια άτομα σε όλο τον κόσμο, ενώ το 2050 εκτιμάται ότι θα είναι 114 εκατομμύρια.
Από τους ασθενείς του 2020, τα 3,9 εκατομμύρια εκτιμάται ότι είχαν πρώιμης έναρξης άνοια. Μολονότι τα γονίδια θεωρούνται η κύρια αιτία της, προγενέστερες μελέτες έχουν δείξει πως ευθύνονται μόνο για το 5-10% των περιστατικών. Η νέα μελέτη διεξήχθη για να εξακριβωθεί ποιοι άλλοι παράγοντες παίζουν ρόλο.
Η νέα μελέτη
Τα ευρήματα δημοσιεύονται στην ιατρική επιθεώρηση JAMA Neurology. Όπως γράφουν οι ερευνητές, ανέλυσαν δεδομένα από 356.052 εθελοντές, μέσης ηλικίας 54,6 ετών. Το σχεδόν 55% ήταν γυναίκες.
Στη διάρκεια 9 ετών παρακολούθησης, 485 από τους εθελοντές εκδήλωσαν πρώιμης έναρξης άνοια. Τα περιστατικά ήταν περισσότερα στους άνδρες. Αυξάνονταν επίσης κατ’ αναλογίαν με την ηλικία.
Οι ερευνητές εξέτασαν κατά πόσον η διαταραχή σχετιζόταν με 39 διαφορετικούς παράγοντες, οι οποίοι παίζουν ρόλο στην άνοια των ηλικιωμένων. Οι παράγοντες αυτοί αφορούν τα πάντα – από τον τρόπο ζωής και την υγεία έως τα δημογραφικά χαρακτηριστικά (π.χ. μόρφωση, φύλο) και τα γονίδια.
Τα ευρήματα
Όπως διαπίστωσαν οι ερευνητές, 15 από τους παράγοντες σχετίζονταν ισχυρά με την πρώιμη απώλεια της μνήμης που χαρακτηρίζει τη διαταραχή. Αυτοί ήταν:
Το χαμηλό μορφωτικό επίπεδο
Η χαμηλή κοινωνικο-οικονομική κατάσταση
Δύο κόπιες από ένα γονίδιο υψηλού κινδύνου για άνοια (λέγεται ΑΡΟΕ ε4)
Η αποχή από το αλκοόλ
Η συστηματική κατάχρηση αλκοόλ (διαταραχή χρήσης αλκοόλ)
Η κοινωνική απομόνωση
Η ανεπάρκεια βιταμίνης D
Τα αυξημένα επίπεδα C-αντιδρώσας πρωτεΐνης (CRP) στο αίμα (η ουσία αυτή είναι δείκτης της φλεγμονής στο σώμα)
Η αδύναμη λαβή κατά τη χειραψία
Η διαταραχή της ακοής
Η ορθοστατική υπόταση
Το εγκεφαλικό επεισόδιο
Ο σακχαρώδης διαβήτης
Η καρδιοπάθεια
Η κατάθλιψη
Τα ευρήματα αυτά «ανοίγουν νέους δρόμους για παρεμβάσεις που θα μπορούσαν να μειώσουν τα νέα περιστατικά», δήλωσε η ερευνήτρια Dr. Janice Ranson, αναπληρώτρια διευθύντρια στο δίκτυο καθορισμού του φαινοτύπου της άνοιας DEMON του Πανεπιστημίου του Έξετερ.
