Έρευνα: Τι δείχνουν τα νέα στοιχεία για τους Έλληνες
Πως επιβιώνει η σημερινή νεολαία; Κάτω από ποιες συνθήκες ζει; Αλλά και πως ανταπεξέρχεται; Μια πολύ ενδιαφέρουσα έρευνα αποκαλύπτει.
Επιστροφή στο παιδικό δωμάτιο και γενναία οικονομική υποστήριξη από την οικογένεια είναι το οικονομικό προφίλ της σημερινής νεολαίας, όπως προκύπτει από την έρευνα της Prorata για λογαριασμό του Ινστιτούτου Νίκος Πουλαντζάς, με τίτλο «Νεολαία. Συνήθειες, αντιλήψεις & πολιτική συμπεριφορά».
Όπως χαρακτηριστικά σημειώνεται στα συμπεράσματα της έρευνας, «αν και μιλάμε συχνά για τη “γενιά της κρίσης”, δεν είναι σίγουρο ότι έχουμε αντιληφθεί την έκταση αυτού του χαρακτήρα της νεολαίας ως “χαμένης γενιάς”».
Έτσι, όπως προκύπτει από τις απαντήσεις των νέων ηλικίας 17 – 34 ετών που συμμετείχαν στην έρευνα αυτή, επιβεβαιώνεται η εικόνα της νέας γενιάς που ζει στο παιδικό της δωμάτιο, καθώς ένα πολύ μεγάλο μέρος των ερωτώμενων (41,4%) δήλωσαν ότι μένουν με τους γονείς τους.
Πρόκειται για κάτι που δεν αφορά μόνο τους μικρότερους σε ηλικία, αλλά και την ομάδα των 25-34 ετών, που κανονικά έχουν ολοκληρώσει το στάδιο τουλάχιστον των βασικών (προπτυχιακών) σπουδών, αλλά μένουν με τους γονείς τους επίσης σε μεγάλο ποσοστό (31,6%).
Περισσότερα στοιχεία που αποκαλύπτει η έρευνα
Αντίστοιχα, το πιο ενδιαφέρον και ανησυχητικό εύρημα, που είναι ενδεικτικό του εξαιρετικά χαμηλού ύψους των μισθών ειδικά των νέων, που δεν τους επιτρέπει να ανταπεξέλθουν στο κόστος της αυτόνομης διαβίωσης, είναι το γεγονός ότι σχεδόν ένας στους τρεις (32,5%) εργαζόμενους νέους διαμένει με τους γονείς του/της.
Αντίστοιχα, περισσότεροι από τους επτά στους δέκα (72,2%) δήλωσαν ότι λαμβάνουν οικονομική βοήθεια από τους γονείς ή τους παππούδες τους, εκ των οποίων το 34,6% σταθερά (κάθε βδομάδα/μήνα).
Η οικονομική στήριξη από την οικογένεια είναι σχεδόν καθολική μεταξύ των άνεργων νέων (90,5%) και των ευρισκόμενων εκτός αγοράς εργασίας (88,9%), στοιχείο αναμενόμενο, αλλά ενδεικτικό ωστόσο της ανεπάρκειας της επίσημης κρατικής μέριμνας (είτε του επιδόματος ανεργίας στην πρώτη κατηγορία είτε υποτροφιών, φοιτητικής στέγης κ.λπ. στη δεύτερη κατηγορία).
Παρ’ όλα αυτά, παραμένει ιδιαίτερα υψηλή και μεταξύ των εργαζόμενων νέων, που δήλωσαν ότι λαμβάνουν βοήθεια από την οικογένεια σε ποσοστό 60,3% (17,1% σταθερά και 43,2% περιστασιακά).
Η συνέχεια της έρευνας για την ελληνική νεολαία
Όπως σημειώνεται στα συμπεράσματα της έρευνας, «η στέρηση των υλικών προϋποθέσεων της αυτόνομης διαβίωσης είναι τέτοια που αποτρέπει την ανεξαρτητοποίηση από την πατρική/μητρική οικογένεια και καταδικάζει τους νέους και τις νέες σε ένα καθεστώς διαρκούς ανασφάλειας, εργασιακής, οικονομικής και ευρύτερης, με ό,τι αυτό συνεπάγεται για τις προσδοκίες τους από τη ζωή», με το 84,4% να εκφράζει αρνητικά συναισθήματα για την κατάσταση στη χώρα.
Με βάση τα παραπάνω, όπως προκύπτει από την έρευνα, οι ανησυχίες των νέων στην Ελλάδα είναι «χειροπιαστές» και υλικής φύσης. Χωρίς αυτό να σημαίνει, όπως σημειώνεται στην ανάλυση του Ινστιτούτου Νίκος Πουλαντζάς, ότι αγνοούν μεγάλα ζητήματα που απασχολούν τους συνομήλικούς τους διεθνώς, η πίεση που βιώνουν στην καθημερινότητά τους, στρέφουν τους νέους και τις νέες στην Ελλάδα προς τα ζητήματα των μισθών, της στέγης και της εργασιακής ασφάλειας.
Δεν είναι τυχαίο ότι από τις πολλές συντρέχουσες κρίσεις που μαστίζουν την ελληνική και τη διεθνή κοινωνία, οι νέοι και οι νέες που συμμετείχαν στην έρευνα του Ινστιτούτου Νίκος Πουλαντζάς και της Prorata δήλωσαν κατά συντριπτική πλειοψηφία (77,4%) ότι ανησυχούν για τις επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης και του πληθωρισμού, της οποίας εξάλλου ο αντίκτυπος στις συνθήκες ζωής εμφανίζεται ιδιαίτερα αρνητικός, με τους μισούς να δηλώνουν ότι έχουν κάνει περικοπές ακόμα και στην ποιότητα και στην ποσότητα των τροφίμων που αγοράζουν.
Συναφώς, ως βασικοί παράγοντες ανασφάλειας για το μέλλον καταγράφονται οι χαμηλοί μισθοί και οι συνθήκες εργασίας (65,3%), ενώ ακολουθούν το πρόβλημα της έλλειψης στέγης και τα ακριβά ενοίκια (30,4%) και η ανεργία (29,5%), ενώ στην ερώτηση ποια πολιτική για τη νεολαία θεωρούν ότι πρέπει να υλοποιηθεί κατά προτεραιότητα μέσα στην επόμενη πενταετία οι νέοι και οι νέες απαντούν σαφώς: αύξηση του κατώτατου μισθού (42,2%).
Όπως επισημαίνεται στα συμπεράσματα της έρευνας, «πρόκειται για μια τάση απολύτως εύλογη, ενόψει του γεγονότος ότι βρισκόμαστε μπροστά σε έναν νέο, ενδεχομένως σκληρότερο, κύκλο επισφαλειοποίησης, όπως μαρτυρά η ραγδαία μείωση κατά σχεδόν δέκα μονάδες που καταγράφεται στα επίπεδα ικανοποίησης από τη ζωή και στο αίσθημα σιγουριάς για το μέλλον μεταξύ των νέων στη χώρα μας, μέσα σε ένα χρόνο».
Παρά τις παραπάνω δύσκολες συνθήκες είναι ενθαρρυντικό ότι «σε αντίθεση με ό,τι ενδεχομένως θα ανέμενε κάποιος, η προσωπική ανασφάλεια δεν στρέφει τις νέες/τους νέους σε αναζήτηση ατομικών λύσεων, αλλά αντίθετα φαίνεται να έχει ενισχύσει το ενδιαφέρον τους για την πολιτική, την οποία μάλιστα αντιλαμβάνονται με έναν πιο ευρύ, πολυδιάστατο και «κοινωνικό» τρόπο, δίνοντας προτεραιότητα στη συλλογική κοινωνική δράση. Ταυτόχρονα, η ματιά τους στα πράγματα έχει σαφές αριστερό ιδεολογικό και πολιτικό πρόσωπο, ενώ διαψεύδουν κάθε σκέψη περί τέλους των ιδεολογιών -ανεξάρτητα από το περιεχόμενο που τους προσδίδουν».
Αποτελέσματα έρευνας: Περίπου οκτώ στους δέκα νέους και νέες δηλώνουν ότι ενδιαφέρονται «πολύ» ή «αρκετά» για την πολιτική
Είναι ιδιαίτερα ενδιαφέρον το γεγονός ότι περίπου οκτώ στους δέκα νέους και νέες δηλώνουν ότι ενδιαφέρονται «πολύ» ή «αρκετά» για την πολιτική, ενώ κατά πλειοψηφία τοποθετούν τους εαυτούς τους στα αριστερά του πολιτικού φάσματος (συνολικά 41,4%, έναντι 23,8% στα δεξιά). Είναι μάλιστα εντυπωσιακό το γεγονός ότι -εκτός του πατριωτισμού- η μόνη άλλη πολιτική/ιδεολογική έννοια που συγκεντρώνει κατά πλειοψηφία θετικές γνώμες είναι αυτή του σοσιαλισμού (57,7%), ενώ τη μεγαλύτερη υποχώρηση κατέγραψαν εντός της τελευταίας διετίας οι θετικές γνώμες για τον νεοφιλελευθερισμό (-5,7 μονάδες) και την παγκοσμιοποίηση (-3,3 μονάδες), αντικατοπτρίζοντας την επίδραση της πανδημίας και της διαχείρισής της σε διεθνές και εθνικό επίπεδο.
Όπως υπογραμμίζεται στα συμπεράσματα της έρευνας, «η πολιτικοποίηση αυτή δεν είναι χωρίς αντιφάσεις, οι οποίες όμως εξηγούνται. Για παράδειγμα, η δυσπιστία έναντι των περισσότερων θεσμών [σ.σ. το 25,6% των νέων δήλωσε «λίγη» ή «καθόλου» εμπιστοσύνη προς το σύνολο των κοινωνικών/πολιτικών θεσμών για τους οποίους ρωτήθηκε] δεν είναι περίεργη για μια γενιά που καλείται να ζήσει χειρότερα από τις προηγούμενες και κατηγορεί (και) τους επίσημους κοινωνικούς/πολιτικούς θεσμούς για τη μη προστασία/στήριξή της. Αντίστοιχα, αν και είναι σε άμεση επαφή με τον «έξω κόσμο», χάρη στη μόρφωσή της και τις δυνατότητες που της δίνει η τεχνολογία, δεν εγκαταλείπει την πρωτοκαθεδρία της εθνικής ταυτότητας, υπό ένα προοδευτικό ωστόσο πρόσημο στον πατριωτισμό».
Ιδιαίτερα ενδιαφέροντα είναι τέλος τα ευρήματα της έρευνας που αφορούν τις απόψεις των νέων για τα κόμματα και την ένταξη σε αυτά.
Οι νέοι και οι νέες είναι γενικά επιφυλακτικοί με τα κόμματα, την ένταξη στα οποία θεωρούν είτε ξεπερασμένη (19,6%) είτε όχημα για την εξυπηρέτηση ιδιοτελών συμφερόντων (30,6%). Ωστόσο, δεν απορρίπτουν τελείως τα κόμματα, αφού αναγνωρίζουν την αξία της συλλογικότητας (15,0%), αλλά και το ρόλο που αυτά παίζουν στη δημοκρατία (13,8%), ενώ ένα σημαντικό ποσοστό θα ήταν ανοιχτό στην ένταξή του σε ένα κόμμα (37,2%).
Ακόμα όμως και ένα μεγάλο μέρος όσων είναι αρνητικοί στην ένταξη σε κόμμα, μπορεί -σύμφωνα με την ανάλυση- να κερδηθεί από τα κόμματα μέσα από πιο «χαλαρούς» τρόπους επαφής μαζί τους: από τις ενημερώσεις (newsletters) μέχρι τη συμμετοχή σε εσωκομματικές ψηφοφορίες. Έτσι, το 27,3% δήλωσε διατεθειμένο να εγγραφεί σε newsletter ενός κόμματος με το οποίο γενικά συμφωνεί, το 24,0% να συμμετέχει σε εσωκομματικές ψηφοφορίες ως φίλος/η του κόμματος, το 23,1% να εγγραφεί σε κατάλογο «φίλων»/υποστηρικτών, το 16,5% να έχει προσωπική επικοινωνία με την οργάνωση/τα μέλη του κόμματος στην περιοχή του και το 7,4% να ενισχύσει οικονομικά ένα κόμμα με το οποίο συμφωνεί.
Ωστόσο, η βασική προϋπόθεση που θέτουν οι περισσότεροι νέοι και νέες προκειμένου να έχουν μια στενότερη επαφή με ένα κόμμα είναι αυτό να έχει προτάσεις για τα προβλήματα που αφορούν τους ίδιους/τις ίδιες σε ποσοστό 24,6% και, δευτερευόντως, να έχει ηγεσία/στελέχη που εμπνέουν (23,6%).
Η ταυτότητα της έρευνας:
Όπως υπογραμμίζεται στα συμπεράσματα της έρευνας, «σε ό,τι αφορά τα εργαλεία και τις μεθόδους της πολιτικής οργάνωσης και δράσης, οι νέοι και οι νέες κομίζουν νέες ιδές και συνήθειες, αν και είναι εντυπωσιακό το γεγονός ότι ο πυρήνας της κομματικής ζωής και δράσης δεν φαίνεται να θίγεται, αφού πλευρές όπως η ψηφιακή λειτουργία και η διαδικτυακή παρουσία ενός κόμματος νοούνται περισσότερο ως συμπληρωματικές, ενώ η πρωτοκαθεδρία παραμένει στην «κλασική» πολιτική συμμετοχή. Τέλος, το σημαντικότερο στοιχείο είναι ότι, εκτός των οποιωνδήποτε εργαλείων και των μεθόδων, είναι σαφές ότι το επιτακτικό αίτημα που απευθύνουν οι νέοι προς τα κόμματα και ευρύτερα το πολιτικό σύστημα είναι να ακουστούν και να δοθούν λύσεις στα εξαιρετικά πιεστικά προβλήματά τους».
Το τρίτο «κύμα» της έρευνας Νεολαία. Συνήθειες, αντιλήψεις & πολιτική συμπεριφορά πραγματοποιήθηκε (συλλογή δεδομένων) μεταξύ 24 και 31 Μαρτίου 2022, με τη συνεργασία της εταιρίας ερευνών Prorata, με τη μέθοδο της online συμπλήρωσης δομημένου ερωτηματολογίου από τους ερωτώμενους/τις ερωτώμενες, σε πανελλαδικό δείγμα 500 ατόμων ηλικίας 17 έως και 34 ετών σε όλη την επικράτεια, μέσω της αποστολής του ερωτηματολογίου μέσω e-mail σε όσους/όσες έχουν εγγραφεί στο panel διαδικτυακών ερευνών της εταιρίας.
Την ευθύνη του σχεδιασμού και της ανάλυσης των ευρημάτων της έρευνας έχει η Δανάη Κολτσίδα, πολιτική επιστήμονας και διευθύντρια του Ινστιτούτου Νίκος Πουλαντζάς, με τη συνεργασία του επικεφαλής πολιτικών ερευνών της Prorata SA, Άγγελου Σεριάτου.
