Θεοφάνεια: Η σημερινή μεγάλη γιορτή της ορθοδοξίας
Όλα όσα δεν γνώριζες για την σημερινή μεγάλη θρησκευτική εορτή:
Η ολοκλήρωση των εορτών των Χριστουγέννων ολοκληρώνουν τον κύκλο τους, με τα Θεφάνεια. Αυτό, διότι μεταφέρουν ένα μήνυμα ελπίδας. Ένα μήνυμα, το οποίο γίνεται φανερό με την Αγία Τριάδα. Τη σημερινή ημέρα, τιμάται η βάπτιση του Ιησού Χριστού από τη Χριστιανική Ορθόδοξη Εκκλησία. Μάλιστα, η βάπτιση έλαβε χώρα στον Ιορδάνη ποταμό από τον Άγιο Ιωάννη τον βαπτιστή.
Η γιορτή από τα Θεοφάνεια λαμβάνει χώρα στις 6 Ιανουαρίου. Συγκεκριμένα, αποτελεί την τρίτη και τελευταία εορτή του δωδεκαημέρου των Χριστουγέννων. Όσον αφορά την ονομασία της εορτής, αυτή προκύπτει από τη φανέρωση των τριών προσώπων της Αγίας Τριάδας. Αξίζει να αναφερθεί επίσης πως η εορτή των Θεοφανίων λέγεται και Επιφάνεια, Φώτα ή ακόμη και Γιορτή των Φώτων.
Μαζί με την φανέρωση της Αγίας Τριάδας, γιορτάζεται και μία υπολανθάνουσα λατρεία προς το νερό. Τα νερά θεωρούνται παντού αγιασμένα. Κυρίως οι νέοι βουτάνε στα νερά. Αυτό, διότι αψηφούν το κρύο. Θεωρούν μεγάλη ευλογία να πιάσουν το σταυρό. Αντίθετα, σε πολλές περιοχές της χώρας μας, ο ιερέας απελευθερώνει ένα περιστέρι σε ανάμνηση της εμφάνισης του Αγίου Πνεύματος «εν είδει» (με τη μορφή) περιστεριού και στη συνέχεια επισκέπτεται τα σπίτια για να τα αγιάσει.
Η ανάμνηση από τη βάπτιση του Κυρίου
Κατά τις ευαγγελικές περικοπές στις αρχές του 30ου έτους της ηλικίας του Ιησού, ο Ιωάννης (ο Πρόδρομος), γιος του Ζαχαρία και της Ελισάβετ, ο επιλεγόμενος στη συνέχεια Βαπτιστής, που ήταν 6 μήνες μεγαλύτερος του Χριστού, και διέμενε στην έρημο, ασκητεύοντας και κηρύττοντας το βάπτισμα μετανοίας, βάπτισε με έκπληξη και τον Ιησού στον Ιορδάνη ποταμό.
Κατά δε τη στιγμή της Βάπτισης κατέβηκε από τον ουρανό το Άγιο Πνεύμα υπό μορφή περιστεράς στον Ιησού και ταυτόχρονα από τον ουρανό ακούσθηκε φωνή που έλεγε ότι: Ούτος εστίν ο Υιός μου ο αγαπητός εν ω ευδόκησα”. Η φράση αναφέρεται στα ευαγγέλια του Ματθαίου, του Μάρκου και του Λουκά, ενώ απουιάζει από αυτό του Ιωάννη.
Αυτή δε είναι και η μοναδική φορά της εμφάνισης, στη Γη, της Αγίας και ομοουσίου και αδιαιρέτου Τριάδος υπό του πλήρους «μυστηρίου» της Θεότητας. Τα θεοφάνεια ονομάζονται έτσι επειδή η φωνή του θεού ακούστηκε στη γη. Για αυτό ονομάστηκαν έτσι Θεό+Φάνεια. Ο θεός φάνηκε στην γη, θεός+φάνηκε.
Το πότε καθιερώθηκε να εορτάζεται η μνήμη του γεγονότος της Βάπτισης του Ιησού δεν είναι γνωστό με βεβαιότητα. Φαίνεται όμως ότι αναφάνηκε πολύ νωρίς στη πρώτη Εκκλησιά των Χριστιανών. Ο Κλήμης ο Αλεξανδρεύς (Στρωμ. βιβλ. α΄) αναφέρει πως κάποιοι αιρετικοί, οι περί τον Βασιλείδη γνωστικοί στις αρχές του Β΄ αιώνα εόρταζαν την ημέρα της Βάπτισης του Κυρίου «προδιανυκτερεύοντες» και ότι η εορτή αυτή γινόταν κατ΄ άλλους μεν στις 6 Ιανουαρίου, κατ΄ άλλους στις 10 Ιανουαρίου.
Η Χριστιανική Εκκλησία τον 3ο αιώνα μ.Χ.
Κατά δε τον 3ο αιώνα η εορτή φαίνεται κοινότατη σε όλη την Χριστιανική Εκκλησία. Έτσι ενώ ο Gieseler ( Kirchengeschichte I ,376) δέχθηκε ότι πρώτοι οι Βασιλειδιανοί καθιέρωσαν την εορτή των Θεοφανίων ο Neander (Kirchengeschichte I 386) θέτει το ερώτημα: πως από αιρετικούς το δέχθηκε η Εκκλησία;
Ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος παραδέχεται και περιγράφει την εορτή ως αρχαία πανήγυρης μάλλον στην Αντιόχεια τη Μεγάλη, και ότι από εκεί την παρέλαβαν οι Γνωστικοί Βασιλειδιανοί… Κατά δε τις Αποστολικές Διαταγές (η΄ 38) η εορτή των Επιφανείων «ήγετο δια το εν αυτή ανάδειξιν γεγενήσθαι της του Χριστού θεότητος».
Στο τέλος του 3ου αιώνα προστέθηκε και άλλη έννοια στον εορτασμό αυτό που άρχισε να πανηγυρίζεται και ως ημέρα της «εν σαρκί» φανερώσεως του Κυρίου. Ούτως και στην Αλεξάνδρεια κατά τον Κασσιανό, και στη Κύπρο κατά Επιφάνιο. Από της εποχής λοιπόν αυτής άρχεται, κατά το πιθανότερο, και ο εορτασμός των Χριστουγέννων.
Η Χριστιανική Εκκλησία τον 4ο αιώνα μ.Χ.
Κατά τον 4ο αιώνα η εορτή των Θεοφανίων γιορτάζεται πλέον με λαμπρότητα σε όλη την ανατολική Εκκλησία ως εορτή του φωτισμού της ανθρωπότητας δια του Αγίου Βαπτίσματος, απ΄ όπου και το όνομα «Τα Φώτα», εορτή «των Φώτων» (Γρηγόριος Ναζιανζηνός λόγος 39, Αστερίου Αμάσ. Λόγος εις «εορτών των Καλανδών»).
Στη Δύση τα Θεοφάνια απαντώνται στα μέσα του 4ου αιώνα, αλλά από της εποχής αυτής φαίνεται στη Ρωμαϊκή Εκκλησία και άλλη μια εορτή αφιερωμένη στη κατά σάρκα Γέννηση του Ιησού στις 25 Δεκεμβρίου. Όταν πλέον καθιερώθηκε αυτή η ημερομηνία για τα Χριστούγεννα σε όλο τον Χριστιανικό κόσμο έγινε και ο διαχωρισμός της εορτής των Φώτων στις 6 Ιανουαρίου, στα μέσα του 6ου αιώνα.