Γουίλις Κάριερ: Ο πατέρας του air condition
Γύρω στο 1902, ένα κρύο βράδυ ο Γουίλις Κάριερ (Willis Haviland Carrier), περίμενε το τρένο για να επιστρέψει από τη δουλειά, στο σπίτι, στο Πίτσμπεργκ στις Η.Π.Α. Περπατούσε στην πλατφόρμα, νευρικός. Mιλούσε μόνος του. Για μήνες, ένα πρόβλημα του “έτρωγε” το μυαλό, από την ώρα που άνοιγε τα μάτια του κάθε πρωί έως τη στιγμή που τα έκλεινε το βράδυ. Ξαφνικά σταμάτησε. Κοίταξε στον ουρανό.
Είπε στον εαυτό του “δεν μπορεί να ήταν τόσο απλό”. Ήταν. Η λύση βρισκόταν γύρω του και ήταν η ομίχλη. Είχε μόλις κάνει το πρώτο βήμα, στη διαδρομή που θα τον εξέλισσε σε “πατέρα του κλιματισμού”. Ναι, καλά κατάλαβες, αυτό το κείμενο είναι ωδή στον εφευρέτη του air condition, που σε σώζει αυτές τις ημέρες. Μολονότι ήταν ο εμπνευστής εφεύρεσης που θα έλεγες ότι ανήκει σε αυτές που άλλαξαν τον κόσμο, δεν είναι ιδιαίτερα γνωστός. Ευκαιρία λοιπόν, να τον γνωρίσουμε.
Γεννήθηκε στις 26 Νοεμβρίου, του 1876 στην Angola, της Νέας Υόρκης -ένα χωριό κοντά στην πόλη Evans, τις Erie County των 2.217 κατοίκων, που για να μη σε κουράζω άλλο ανήκει στη Νέα Υόρκη. Εκεί μεγάλωσε, σε μια φάρμα και η πρώτη φορά που άφησε το σπίτι του, ήταν για να φοιτήσει στο Cornell University -ιδιωτικό πανεπιστήμιο που εδρεύει στην Ithaca της Νέας Υόρκης-με πλήρη υποτροφία. Το 1901 έφυγε από εκεί, με Bachelor στη βιομηχανική μηχανική. Μια που πήρε το πτυχίο και μια που τον προσέλαβαν στην εταιρία Buffalo Forge, η οποία -κοντολογίς- πουλούσε μηχανές διάτρησης, ατμομηχανές, αντλίες και συστήματα θέρμανσης. Το καλοκαίρι εκείνου του έτους οι ΗΠΑ είχαν μπει σε… θερμοθάλαμο, με τον καύσωνα να δημιουργεί ουκ ολίγα προβλήματα.
Γουίλις Κάριερ: Η δημιουργία του πρώτου air condition
Ένας εκ των πελατών της Buffalo Forge, με την επωνυμία Sackett-Wilhelms Lithographing and Publishing (βλ. εταιρία λιθογραφίας και εκδόσεων, στο Brooklyn) δεν μπορούσε να διαχειριστεί το γεγονός ότι η ζέστη δεν επέτρεπε στα μελάνια να στεγνώσουν, αυτά έτρεχαν και δουλειά δεν γινόταν (πολλώ δε, η ευθυγράμμιση), ενώ άλλαζε διαστάσεις το χαρτί εκτύπωσης (διογκωνόταν). Ζήτησαν λοιπόν, από τον εργοδότη του Carrier να βρει μια λύση στο πρόβλημα. Για την ακρίβεια, ως ζητούμενο τέθηκε μια “μηχανή επεξεργασίας αέρα”. Δηλαδή, ένας τρόπος να ρυθμιστεί η υγρασία και ει δυνατόν η θερμοκρασία. Ο εργοδότης αποτάθηκε στον 25χρονο Carrier, όχι γιατί δεν είχε άλλη επιλογή, αλλά επειδή αυτός είχε βάλει στα ταμεία της εταιρίας 40.000 δολάρια, μέσω της έμπνευσης που είχε για τα σπιράλ που εξέπεμπαν θερμότητα.
Για να καταλάβεις δε, τι καπνό φούμαρε γενικότερα ο Carrier, να σου πω ότι μια από τις πιο γνωστές του ατάκες ήταν το “ψαρεύω μόνο βρώσιμα ψάρια και κυνηγώ μόνο βρώσιμα είδη ζώων. Ακόμα και στο εργαστήριο”. Από την αρχή της πορείας του, είχε ενημερώσει πως αυτό που ήθελε ήταν να βάλει τη βιομηχανική μηχανική σε πιο λογικές και πρακτικές βάσεις. Βλέπεις, έως τότε πολλοί συνάδελφοι του δεν γνώριζαν γιατί κάποιες μηχανές… λειτουργούν όπως λειτουργούν και έκαναν λάθη στις απόπειρες εξέλιξης. Για να υλοποιήσει το στόχο του, δημιούργησε το πρώτο βιομηχανικό εργαστήριο στον κόσμο, στην Buffalo Forge και κάπως έτσι, οι σχεδιαστές της εταιρίας ήταν πια σε θέση να σχεδιάζουν καλύτερα, πιο ασφαλή και πιο αποτελεσματικά προϊόντα.
Γουίλις Κάριερ: Ο αιώνιος προβληματισμός για τη μετατροπή του κρύου σε θερμότητα
Η αλήθεια είναι πως μέσα στους αιώνες, για την ακρίβεια από τότε που βρέθηκε o τρόπος να μετατρέπεται το κρύο σε θερμότητα, δεκάδες επιστήμονες είχαν αποπειραθεί να ανακαλύψουν πώς γίνεται και το αντίθετο, χωρίς επιτυχία.
“Για τη θερμότητα, ευχαριστούμε τη φωτιά, αλλά για το κρύο πρέπει να περιμένουμε μέχρι το αναζητήσουμε σε βαθιές σπηλιές και ακόμα και τότε θα πρέπει να βρούμε τρόπο να το αποκτήσουμε σε μεγάλο βαθμό” είχε γράψει ο Francis Bacon (Άγγλος επιστήμονας και φιλόσοφος), στις αρχές του 17ου αιώνα. Έως την πρόκληση που τέθηκε στον Carrier, ως μεγάλες ανακάλυψεις στο θέμα της ψύξης θεωρούνταν αυτή του Γάλλου μηχανικού Ferdinand Carré (σχεδίασε την πρώτη μηχανή ψύξης με απορρόφηση αμμωνίας, που έψυχε τον αέρα με την εξάτμιση της υγροποιημένης αμμωνίας) και εκείνη του Αμερικανού Fr. John Gorrie, ο οποίος κατοχύρωσε την πατέντα της παγομηχανής.
Ουδείς είχε έστω πλησιάσει στο πώς μπορεί να ελεγχθεί η υγρασία. Το έκανε ο πρωταγωνιστής της σημερινής ιστορίας, ο οποίος παρουσίασε αυτό που θα δεις, στις 17 Ιουλίου του 1902.
Το σχέδιο στο μπλε φόντο είναι αυτό που κατέθεσε ως λύση στο πρόβλημα της Sackett-Wilhelms Lithographing and Publishing και έγινε η βάση για την ανακάλυψη που θα έλεγες ότι άλλαξε τον κόσμο: του πρώτου μοντέρνου συστήματος κλιματιστικού. Αφορούσε την κυκλοφορία νερού, μέσω σπιράλ. Ναι αυτών που είχε σχεδιάσει για τη θέρμανση. Με αυτά εξισορρόπησε τη θερμοκρασία, με το ρυθμό ροής του αέρα.
Είχε μείνει μόνο ένα θεματάκι, που έπρεπε να επιλύσει. Αυτό του ελέγχου ροής. Το έλυσε εκείνο το βράδυ που περπατούσε στην πλατφόρμα του σιδηροδρομικού σταθμού στο Pittsburgh. Σε ένα από τα “πέρα – δώθε” ήταν που αναγνώρισε το εξής παράδοξο: ο αέρας θα μπορούσε να “στεγνώσει” μέσω του κορεσμού με το νερό, καθώς η ομίχλη δεν ήταν κάτι παραπάνω από υδρατμός που έχει συμπυκνωθεί στον αέρα. Ερεύνησε το ζήτημα και κατέληξε στο ότι η ποσότητα του υδρατμού που μπορεί να περιέχει ο ατμός του νερού, εξαρτάται από τη θερμοκρασία. Όταν “πέφτει” ο υδρατμός περιέχει και σταγόνες. Άρα, το αυτό θα συνέβαινε και με τη ψύξη και αν έμπαινε ο ψεκασμός νερού στη μέση, μπορούσε να ελέγξει την ποσότητα των υδρατμών στον αέρα.
Χρησιμοποίησε τις γνώσεις που είχε επί του πώς θερμαίνονται τα αντικείμενα με ατμό και… αντέστρεψε τη διαδικασία. Αντί δηλαδή, να στέλνει τον αέρα μέσα από ζεστά σπιράλ, τον έστελνε μέσω ψυχρών (στα οποία είχε βάλει κρύο νερό). Ο ψυχρός αέρας μέσω κρύων σπιράλ, κρύωνε τον αέρα και έλεγχε την υγρασία.
Χρειάστηκε τέσσερα χρόνια για να κάνει βελτιώσεις στο σύστημα, μαζί και δοκιμές και στις 2/1 του 1906 πήρε την πατέντα, για “το μηχάνημα διαχείρισης του αέρα”. Στο μεσοδιάστημα πήρε και κάποιες προαγωγές (έγινε αφεντικό, στο τμήματα της μηχανικής) και την έγκριση να δημιουργήσει την Carrier AirConditioning Corp. ως θυγατρική της Buffalo Forge. Αυτή η απόφαση ανακλήθηκε το 1915, όταν ο Carrier έφυγε, μαζί με έξι συνεργάτες του και έφτιαξε τη δική του εταιρία (Carrier Engineering Company). Ξεκίνησε με 33.000 ευρώ. Στον πρώτο χρόνο “έκλεισε” 40 συμβόλαια. Στις 8 Δεκεμβρίου του 1911 σύστησε στον κόσμο τη Rational Psychrometric Formulae, τη βάση όλων των βασικών υπολογισμών για τη βιομηχανία των κλιματιστικών, ακόμα και σήμερα. Βοηθά στον προσδιορισμό της ακριβής συσχέτισης μεταξύ της θερμοκρασίας και της υγρασίας, ώστε να δημιουργείται ένα άνετο περιβάλλον.
Έως το 1929 είχε τρία εργοστάσια στην ιδιοκτησία του και η επιχείρηση είχε “καθαρά” κέρδη 3.500.000 ευρώ. Στο πελατολόγιο άνηκαν ο Λευκός Οίκος, η Γερουσία και το Rivoli Theater της Νέας Υόρκης. Εκεί επέβλεψε προσωπικά, την εγκατάσταση του μηχανήματος φυγοκεντρικής ψύξης (ήταν πιο ασφαλές και αποτελεσματικό), το οποίο ζύγιζε 133 τόνους.
Τα… εγκαίνια της λειτουργίας έγιναν με λαμπρή τελετή, η οποία “έβαλε” στο παιχνίδι μεγάλα studios του Hollywood, τα γραφεία, αλλά και τον απλό κόσμο που ονειρευόταν να αποκτήσει ένα οικιακό κλιματιστικό. Δεν τους απογοήτευσε, αλλά τα πρώτα προϊόντα (1926) ήταν πολύ ακριβά. Αφότου έχασε 1.2 εκατ. ευρώ, σε επένδυση που αφορούσε τον συγκεκριμένο τομέα, αποφάσισε να εγκαταλείψει την προσπάθεια (έως το ’50 που έκαναν θραύση τα φορητά κλιματιστικά) γιατί ήταν κοστοβόρα. Το 1928 λάνσαρε ωστόσο, μια… ας πούμε μικρή συσκευή που αφορούσε τους ιδιοκτήτες μικρών καταστημάτων και τη δυνατότητα που είχαν πια να ανταγωνιστούν μεγάλα εμπορικά μαγαζιά.
Έχε υπ’ όψιν ότι το 1929 ήταν η χρονιά του κραχ (κατάρρευση της Wall Street) και γενικά για να επιβιώσει ο Carrier συγχωνεύτηκε με δυο άλλες εταιρίες. Ο Willis κράτησε τη θέση του προέδρου. Η “Μεγάλη Ύφεση” που ακολούθησε είχε ως συνέπεια την κατακόρυφη πτώση των πωλήσεων, με την εταιρία να αλλάζει έδρα, να πηγαίνει στη Νέα Υόρκη και να σώζεται. Πώς; Μέσω της μεγάλης μετανάστευσης στο Sunbelt (περιοχή που αφορά κυρίως έρημο και καυτές πολιτείες), ενώ από το 1930 ξεκίνησε την Toyo Carrier και τη Samsung Applications, στην Ιαπωνία και την Κορέα.
Το 1937 τον κάλεσαν να βάλει το πρώτο κλιματιστικό σε βαγόνι τρένου. Eίχε ήδη εγκαταστήσει μια έμπνευση του σε καράβι, το ιαπωνικό Koan Maru που εξέπλευσε με… δροσιά εκείνο το έτος. Στο τέλος της δεκαετίας του ’30 ήλθε η επόμενη μεγάλη ανακάλυψη: το Weathermaster System που αφορούσε τους ουρανοξύστες! Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος διέκοψε τη διάδοση της εφεύρεσης που γνώρισε τις καλύτερες ημέρες της στην άνθηση της δεκαετίας του ’50. Βοήθησαν και οι εξελίξεις στην τεχνολογία και στα φαρμακευτικά προϊόντα, που έκαναν αναγκαία τη χρήση κλιματιστικών. Στις 7 Οκτωβρίου του 1950, λίγο πριν τα 74α γενέθλια του, ο Carrier άφησε το μάταιο τούτο κόσμο. Σε πενήντα χρόνια εργασίας, είχε γίνει πρωτοπόρος και στην κατάψυξη, ενώ είχε αποκτήσει περισσότερες από 80 πατέντες στο πεδίο του. Προφανώς για όλους αυτούς τους λόγους θεωρείται ο “πατέρας του κλιματισμού”. Η εταιρία του υπάρχει ακόμα και “βγάζει” περισσότερα από τα μισά κέρδη της United Technologies, στην οποία ανήκει. Πόσο είναι το σύνολο; 50.000.000.000 ευρώ.
