Βασιλόπιτα: Το έθιμο της πρωτοχρονιάς και η παράδοση
Δεν γίνεται πρωτοχρονιά χωρίς βασιλόπιτα για αυτό κάθε ελληνικό σπίτι παρασκευάζει μια πίτα τη παραμονή, που κόβεται λίγο μετά από την αλλαγή του χρόνου. Ας γνωρίσουμε καλύτερα την ιστορία πίσω από το έθιμο.
Γιατί φτιάχνουμε Βασιλόπιτα και τι σημαίνει το “φλουρί”; Κάθε πρωτοχρονιά οι Έλληνες έχουν έθιμο να φτιάχνουν και να κόβουν τη Βασιλόπιτα. Το φλουρί που είναι μέσα θα το κερδίσει ένας και η τύχη αυτή θα τον συνοδεύει όλη τη χρονιά! Αυτό είναι ένα από τα έθιμα της Πρωτοχρονιάς και η κοπή της βασιλόπιτας πρωτοξεκίνησε πριν από περίπου 1.600 χρόνια στη Μικρά Ασία, την εποχή του Μεγάλου Βασιλείου.
Το έθιμο αυτό έχει τις ρίζες του στην Καισαρεία, και συγκεκριμένα στην περιοχή της Καπαδοκίας. Τι λέει η ιστορία Το έθιμο της βασιλόπιτας είναι πολύ παλαιό. Προέρχεται από εκείνο το τελούμενο στην αρχαία ελληνική εορτή των «Κρονίων» (και αργότερα των ρωμαϊκών «Σατουρναλίων») που παρέλαβαν οι Φράγκοι. Από τον Μέγα Βασίλειο προήλθε η συνήθεια της τοποθέτησης νομίσματος μέσα στη πίτα και της ανακήρυξης ως «Βασιλιά της βραδιάς» αυτού που το έβρισκε. Η ανάδειξη του “βασιλιά της βραδιάς” όμως δεν αφορά την Ελλάδα. Στη Γαλλία υπάρχει ένα έθιμο σχετικό που όμως δεν συνδέεται με την Πρωτοχρονιά.
Ο Μέγας Βασίλειος σύμφωνα με την παράδοση για να επιστρέψει τα τιμαλφή στους δικαιούχους, μη γνωρίζοντας σε ποιόν ανήκει τι, έδωσε εντολή να παρασκευαστούν μικροί άρτοι εντός των οποίων τοποθέτησε ανά ένα των νομισμάτων ή τιμαλφών και τα διένειμε στους κατοίκους την επομένη του εκκλησιασμού. Κατά άλλο έθιμο, αντί νομίσματος, έβαζαν φασόλι και αυτόν που το έβρισκε τον αποκαλούσαν “φασουλοβασιλιά”.
Η θρησκευτική παράδοση για τη βασιλόπιτα
Τι λέει η θρησκεία Κατά την θρησκευτική παράδοση κάποτε στη Καισαρεία της Καππαδοκίας στη Μικρά Ασία, επίσκοπος ήταν ο Μέγας Βασίλειος. Τότε ήλθε να καταλάβει την πόλη ο Έπαρχος της Καππαδοκίας με πρόθεση να τη λεηλατήσει. Ο Μέγας Βασίλειος ζήτησε από τους πλούσιους της πόλης του να μαζέψουν ό,τι χρυσαφικά μπορούσαν προκειμένου να τα παραδώσει ως “λύτρα” στον επερχόμενο κατακτητή. Πράγματι συγκεντρώθηκαν πολλά τιμαλφή. Κατά την παράδοση εμφανίστηκε εκ θαύματος ο Άγιος Μερκούριος με πλήθος Αγγέλων και απομάκρυνε τον στρατό του κατακτητή. Ο Έπαρχος απάλλαξε την πόλη από επικείμενη καταστροφή και δεν πήρε τα λύτρα που ζήτησε.
Ο Μέγας Βασίλειος ήθελε να επιστρέψει τα τιμαλφή στους δικαιούχους τους. Μη γνωρίζοντας όμως σε ποιόν ανήκει τι, έδωσε εντολή να παρασκευαστούν μικροί άρτοι. Μέσα σε αυτούς τοποθέτησε ανά ένα των νομισμάτων ή τιμαλφών και τα διένειμε στους κατοίκους την επομένη του εκκλησιασμού.
Το γεγονός αυτό απέληξε σε διπλή χαρά από της αποφυγής της καταστροφής της πόλης. Η παράδοση αυτή συνεχίσθηκε εις μνήμη του Μεγάλου Βασιλείου την ημέρα της γιορτής του Αγίου Βασιλείου που συμπίπτει με την πρώτη μέρα του έτους. Αυτό ήταν ένα ξεχωριστό ψωμί καθώς έφερε στους ανθρώπους χαρά κι ευλογία μαζί και ονομάστηκε βασιλόπιτα! Από τότε έγινε έθιμο να φτιάχνετε η βασιλόπιτα την πρώτη μέρα κάθε χρόνου, στην γιορτή του Αγίου Βασιλείου! Πολλές παραλλαγές της δημιουργήθηκαν με το πέρασμα των χρόνων, ανάλογα με τα υλικά και τις απαιτήσεις που είχε κάθε περιοχή. Ο συμβολισμός της όμως είναι πάντα ίδιος. Ευλογία, τύχη, ευημερία, αγάπη!