Oι αγωνιώδεις προσπάθειες της EBU (Ευρωπαϊκή Ραδιοτηλεοπτική Ένωση) να κρατήσει τη φετινή Eurovision απολιτίκ έπεσαν στο κενό.
Είναι εξάλλου στη φύση των διεθνών διαγωνισμών να χρησιμοποιούνται για πολιτικά μηνύματα λόγω της παγκόσμιας προσοχής που προσελκύουν, από τους Ολυμπιακούς Αγώνες μέχρι το Παγκόσμιο Κύπελλο Ποδοσφαίρου. Το χασμουρητό της Μαρίνας Σάττι και η κόκκινη σημαία στο κεφάλι του Ολλανδού Τζουστ Κλάιν γιατί δεν ήθελε να φωτογραφηθεί μαζί με την ισραηλινή αποστολή ήταν δύο από τις πιο χαρακτηριστικές εκδηλώσεις διαμαρτυρίας στο φετινό διαγωνισμό.
Η EBU χρησιμοποίησε ειδική τεχνολογία απομόνωσης ήχου για να κρύψει τις εντονότατες αποδοκιμασίες που συνόδευσαν την εμφάνιση της Ισραηλινής τραγουδίστριας Γκολάν στη σκηνή, ωστόσο δεκάδες βίντεο μέσα από το στάδιο έκαναν το γύρο των social media και αποτύπωσαν την πραγματικότητα.
Ήταν αυτή η πιο πολιτικοποιημένη έκδοση Eurovision στην ιστορία; Η απάντηση είναι «όχι» και ευθύνη για αυτό έχει μια ελληνική συμμετοχή, η ιστορική του 1976.
Η Ελλάδα έκανε ντεμπούτο στη Eurovision το 1974 με το «Λίγο κρασί, λίγο θάλασσα και τ’ αγόρι μου» της Μαρινέλλας. Την επόμενη κιόλας χρονιά η χώρα μας απείχε από τον μουσικό διαγωνισμό ως ένδειξη διαμαρτυρίας. Ο λόγος; Η συμμετοχή της Τουρκίας για πρώτη φορά το 1975, μόλις λίγους μήνες μετά την εισβολή στην Κύπρο, τον Ιούλιο του 1974.
Το 1976 ο Μάνος Χατζιδάκις, τότε διευθυντής του Τρίτου Προγράμματος της Ελληνικής Ραδιοφωνίας, έκρινε ότι η Ελλάδα έπρεπε να χρησιμοποιήσει τη Eurovision για να διαμαρτυρηθεί σε διεθνές επίπεδο για την εισβολή της Τουρκίας.
Επέλεξε γι’ αυτό το σκοπό τη Μαρίζα Κωχ. Μάλιστα της τηλεφώνησε ξαφνικά ζητώντας να του φέρει έως το επόμενο πρωί ένα τραγούδι – διαμαρτυρία για την κατοχή στην Κύπρο, ώστε να εκπροσωπηθεί η Ελλάδα με αυτό στο διαγωνισμό.
H Κωχ αιφνιδιάστηκε και αγχώθηκε, αλλά είπε το «ναι» αβίαστα. Καθώς είχε γνώσεις πάνω στα παραδοσιακά τραγούδια σκέφτηκε να φτιάξει ένα τραγούδι – θρήνο με στοιχεία δανεικά από τη δημοτική παράδοση. Για τους στίχους ωστόσο επέλεξε να συνεργαστεί με τον Μάκη Φωτιάδη που ζούσε στη Θεσσαλονίκη. Όλη νύχτα έγραφαν το τραγούδι από τηλεφώνου. Εκείνη του ψιθύριζε τη μελωδία και ο Φωτιάδης «έπλεκε» τους στίχους, πατώντας πάνω στο ηπειρώτικο τραγούδι «Παναγιά μου, Παναγιά μου, παρηγόρα την καρδιά μου».
Η ΕΡΤ ανέθεσε στον σκηνοθέτη Κώστα Φέρρη να γυρίσει το μουσικό βίντεο του τραγουδιού που τιτλοφορήθηκε «Παναγιά μου, Παναγιά μου». Η Μαρίζα Κωχ και οι υπόλοιποι συντελεστές ταξίδεψαν στη Λακωνία και ειδικότερα στη βυζαντινή καστροπολιτεία του Μυστρά όπου και πραγματοποίησαν τα γυρίσματα για τις ανάγκες του βίντεο κλιπ.
Όταν το βίντεο παίχτηκε στο εξωτερικό, άρχισαν να αντιδρούν για τους στίχους από τους Γκρίζους Λύκους έως Τούρκους μετανάστες που ζούσαν στην Ευρώπη. Αυτή τη φορά ήταν η Τουρκία που αρνήθηκε να συμμετάσχει στο διαγωνισμό, σε ένδειξη διαμαρτυρίας.
Οι αντιδράσεις των Τούρκων της Ευρώπης κορυφώθηκαν με μια διαδήλωση έξω από το χώρο διεξαγωγής του φεστιβάλ, στη Χάγη της Ολλανδίας. Σύμφωνα με τον Τύπο, όπως έχει δηλώσει σε συνέντευξή της και η Μαρίζα Κωχ, σε αυτή τη διαδήλωση συμμετείχαν 60.000 Τούρκοι! Παράλληλα, η ασφάλεια του θεάτρου πληροφόρησε τα μέλη της ελληνικής αποστολής ότι λόγω της τεταμένης ατμόσφαιρας έξω και της φημολογίας ότι στην αίθουσα θα σημαδεύει την Κωχ ελεύθερος σκοπευτής, δεν μπορούσε να εγγυηθεί για την ασφάλεια της Ελληνίδας τραγουδίστριας, η οποία είχε επιπλέον δεχτεί απειλές για τη ζωή της!
Δείτε το βίντεο:
Η Μαρίζα Κωχ όμως υπέγραψε υπεύθυνη δήλωση ότι θα εμφανιστεί με δική της ευθύνη και φόρεσε αλεξίσφαιρο γιλέκο, ανεβαίνοντας στην σκηνή ντυμένη στα μαύρα. «Θα φορέσεις μαύρα και στο τέλος του τραγουδιού θα ανοίξεις τα χέρια σου για να δείξουμε το πένθος μας για την Κύπρο», της είχε πει ο Μάνος Χατζιδάκης. Οι δημοσιογράφοι πολλών χωρών μποϊκοτάρισαν το τραγούδι αφού δεν μετέδωσαν στα κρατικά κανάλια το περιεχόμενο των στίχων. Κατά τη διάρκεια της μετάδοσης του «Παναγιά μου, Παναγιά μου», το τουρκικό κανάλι TRT έπαιζε το εθνικιστικό τραγούδι «Memleketim» το οποίο είχε χρησιμοποιηθεί κατά την εισβολή τους στην Κύπρο.
Η Ελλάδα τερμάτισε 13η, λαμβάνοντας τον μεγαλύτερο βαθμό από την Γαλλία (8), που ήταν υπέρμαχος του μη αποκλεισμού της ελληνικής συμμετοχής. Ακολούθησαν Ιταλία (5), Ισλανδία (4), Βέλγιο (2) και Πορτογαλία (1).
Οι στίχοι του τραγουδιού ήταν οι εξής:
Κάμπος γεμάτος πορτοκάλια
όι όι μάνα μ’
Που πέρα ως πέρα απλώνετ’
η ελιά Γύρω χρυσίζουν τ’ ακρογιάλια
όι όι μάνα μ’
Και σε θαμπώνει θαμπώνει η αντηλιά
Στον τόπο αυτό όταν θα πάτε
όι όι μάνα μ’
Σκηνές αν δείτε αν δείτε στη σειρα
Δε θα ‘ναι καμπινγκ για τουρίστες
όι όι μάνα μ’
Θα ‘ναι μονάχα μονάχα προσφυγιά
Παναγιά μου Παναγιά μου
παρηγόρα την καρδιά μου
Παναγιά μου Παναγιά μου
παρηγόρα την καρδιά μου
Κι αν δείτε ερείπια γκρεμισμένα
όι όι μάνα μ’
Δεν θα ‘ναι απ’ άλλες
απ’ άλλες εποχές
Από ναπάλμ θα ‘ναι καμένα
όι όι μάνα μ’
Θα ‘ναι τα μύρια χαλάσματα του χτες
Κι αν δείτε γη φρεσκοσκαμμένη
όι όι μάνα μ’ Δεν θα ‘ναι κάμπος
‘ναι κάμπος καρπερός
Σταυροί θα είναι φυτεμένοι
όι όι μάνα μ’
Που τους σαπίζει σαπίζει ο καιρός
Παναγιά μου Παναγιά μου
παρηγόρα την καρδιά μου
Παναγιά μου Παναγιά μου
παρηγόρα την καρδιά μου