Εισόδια της Θεοτόκου: Πως συνδέεται η γιορτή με τη σπορά
Λίγοι γνωρίζουν η γιορτή για τα Εισόδια της Θεοτόκου, 21 Νοεμβρίου είναι συνδεδεμένη με τη σπορά. Μάλιστα σε πολλά χωριά σήμερα μοιράζουν πολυσπόρια ως μέρος του εθίμου.
Ανάλογα με τον τόπο και τις κλιματολογικές συνθήκες, η σπορά κατά την ημέρα αυτή αλλού είναι στο τέλος και αλλού στο μέσον της. Αν είναι στο τέλος, τότε η ονομασία που αποδίδουν στην Παναγία είναι «Αποσπερίτισσα». Αν είναι στο μέσον «Μεσοσπερίτισσα». Ο λαός θεωρεί την Παναγία, εκτός των άλλων, προστάτιδα της σοδειάς, γι’αυτό κατά την αρχαία συνήθεια, την «πανσπερμία», εισάγει στο ναό πολυσπόρια. Έτσι, προκύπτει και η ονομασία «Πολυσπορίτισσα».
Ο Δημήτριος Λουκάτος, καθηγητής της Λαογραφίας, γράφει ότι προσφέρεται στην Παναγία – Δήμητρα «ευχαριστήρια πανσπερμία για το καλό που πέρασε και το καλό που πρέπει να συνεχιστεί». Αφού η σοδειά του καλοκαιριού έχει καταναλωθεί περίπου στο μισό: «Μισό’φαγα, μισό’σπειρα, μισό’χω να περάσω», κατά το λαϊκό δίστιχο.Τα πολυσπόρια Την παραμονή ή ανήμερα των Εισοδίων της Θεοτόκου οι νοικοκυρές έβραζαν πολλά σπόρια, σιτάρι, καλαμπόκι, φασόλια, φακές, κουκιά, ρεβίθια, μπιζέλια για την οικογένεια και για να μοιράσουν στη γειτονιά τους, να τους ευχηθούν να γίνουν τα σπαρτά και να έχουν καλή σοδειά! Ένα πιάτο το πήγαιναν στην εκκλησία κατά τη λειτουργία και διαβαζόταν.
Στη συνέχεια το μοίραζαν στον κόσμο (όπως τα κόλλυβα). Μέρος του κρατούσαν για στο σπίτι. Από αυτό έδιναν στα ζώα που χρησιμοποιούνταν παλιά στο όργωμα και το υπόλοιπο το έριχνε ο γεωργός στο χωράφι. Πρόκειται για μια αρχαία συνήθεια που δείχνει το σεβασμό των ανθρώπων στη μάνα φύση και στη ζωοδότρα γη. Ο αγροτικός κόσμος ήθελε να ευχαριστήσει τη γη που του χαρίζει καρπούς απαραίτητους για τη ζωή του. Έτσι το έθιμο συνεχίστηκε από τα αρχαία στα νεώτερα χρόνια. Η τεχνολογική εξέλιξη, τα λιπάσματα και τα φυτοφάρμακα βελτίωσαν σημαντικά την απόδοση των αγροτικών καλλιεργειών.
Η γη χαρίζει άφθονους καρπούς στους νεοέλληνες αγρότες. Κι ιδού, η συγκεκριμένη συνταγή για τα “πολυσπόρια” που, φαντάζομαι, θα βρίσκεται σε πολλές παραλλαγές, ανάλογα με τον τόπο και τις ποικιλίες που καρποφορούν κι ίσως κι ανάλογα με την έμπνευση και τα γούστα…
Σιτάρι, καλαμπόκι, σταφίδες (μαύρες και ξανθές), καρύδια, μύγδαλα, σισάμι, λίγο λαδάκι, μια τζούρα ζάχαρη, μια πρέζα αλατοπίπερο.Βράζουμε το στάρι πολύ καλά, να μαλακώσει. Βράζουμε χώρια και το καλαμπόκι. Το σισάμι, τα καρύδια και τα μύγδαλα (που πρώτα τα κοπανίζουμε), τα καβουρντίζουμε στο τηγάνι. Τέλος, σε μια μεγάλη χύτρα, αναμειγνύουμε όλα τα υλικά και “δένουμε” με λίγο αλευράκι και νερό για να χυλώσει. Έχουμε, όμως, φυλαγμένο λίγο από το καβουρντισμένο σισάμι το αμύγδαλο και το καρύδι για να πασπαλίσουμε και από πάνω, σε κάθε κυπελλάκι που σερβίρουμε.
Εισόδια της Θεοτόκου: Το έθιμο στη Κέρκυρα
Στην Κέρκυρα από το βράδυ της παραμονής της γιορτής, οι γυναίκες κάθε οικογένειας των χωριών μας και της ευρύτερης περιοχής της Λευκίμμης άνοιγαν τις σάκελες και τα κασούνια τους όπου εκεί είχαν φυλαμένους τους δημητριακούς καρπούς και τα όσπρια: το στάρι, το καλαμπόκι, τα κουκιά, τα ρεβύθια, τα φασούλια, τα λαθήρια. Στη συνέχεια έπαιρναν από όλους αυτούς τους σπόρους και τους «μόσκευαν» σε νερό. ΄Αξιες, όπως πάντα, νιες και μεσήλικες σηκώνονταν πολύ νωρίς ανήμερα της γιορτής της Παναγιάς, άναβαν στιά και έβραζαν τα πολυσπόρια με βροχάμενο νερό σε μεγάλη γανιωμένη κατσαρόλα. Τα ετοίμαζαν από πολύ νωρίς και μετά πήγαιναν στην Εκκλησιά τους στολισμένες με τα ροκέτα και τις καλές τους τις μπελαμάνες. Το μεσημέρι δεν μαγείρευαν άλλο φαΐ και έτρωγαν μόνο πολυσπόρια.
Ακόμα τα μοίραζαν και στα γειτονικά σπίτια, στις θειές και στους μπαρμπάδες «για τα χρόνια πολλά», δηλαδή για να έχουν και τον επόμενο χρόνο αφθονία καρπών. Πολυσπόρια, όπως τα φτιάχνουν σήμερα. Εύχονταν, με χαμόγελα και με μια ανοιχτή καρδιά, ο ένας στον άλλον «και του χρόνου», ομολογώντας την πίστη τους και τον ιδιαίτερο σεβασμό που έτρεφαν για την Παναγία την Πολυσπορίτισσα που ευλογεί την καρποφόρα γη και τους αφήνει καλά να την καλλιεργούν.
Ακόμη διατηρείται και σήμερα στα μέρη μας αυτό το έθιμο. Όμως δεν βράζουν πολλούς σπόρους, αλλά στάρι στο οποίο προσθέτουν ζάχαρη, γλυκάνισο, σισάμι, μαύρες και άσπρες σταφίδες, καρύδια, αμύγδαλα, κανελογαρίφαλο, ούζο, πιπέρι και ρόδια.
Ευχόμαστε αυτό το έθιμο να συνεχιστεί και τα επόμενα χρόνια, τρώγωντας πολυσπόρια στα “ζεστά” κουζινιά των χωριών μας. ΠΗΓΗ: Στοιχεία από: www.topoikaitropoi.gr, paterikos.blogspot.com, http://neochori.blogspot.gr
