Πόντος: Το ταφικό έθιμο που λίγοι γνωρίζουν
Λίγοι γνωρίζουν για το ταφικό έθιμο των Ποντίων που τηρείται την Κυριακή του Θωμά. Σε κάποιους ίσως φαίνεται σουρεαλιστικό ή ακόμα και ανατριχιαστικό είναι όμως μέρος της παράδοσης των Ποντίων.
«Το σωστό είναι να ερχόμαστε “σα ταφία” την 7η μετά το Πάσχα, του Θωμά, που δεν πίστεψε ότι ο Χριστός αναστήθηκε, παρά μόνον όταν είδε στα χέρια Του τα σημάδια της Σταύρωσης.
Εμείς, οι Πόντοι, πιστεύουμε στη “ζωή” των νεκρών μας και κάθε χρόνο ερχόμαστε στα νεκροταφεία να τους συναντήσουμε, να συμφάμε» λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Ανέστης Τοπουζίδης, πορτρετίστας – χαράκτης των ταφικών πλακών από γρανίτη, που υπάρχουν σε αρκετούς τάφους.
Ανέστης Τοπουζίδης
Αν και η παράδοση θέλει το έθιμο να τηρείται την Κυριακή του Θωμά, πολλοί μαζεύονται στα νεκροταφεία τη δεύτερη μέρα του Πάσχα.
Τη μέρα αυτή, ο Ανέστης Τοπουζίδης και οι δικοί του άνθρωποι, όπως και δεκάδες άλλες οικογένειες Ποντίων, μαζεύτηκαν στο νεκροταφείου του Φιλύρου, στη Θεσσαλονίκη, και έστρωσαν τραπέζι στον οικογενειακό τάφο, όπου είναι θαμμένη η μητέρα του, όπως επίσης ο αδελφός του Αβραάμ και η ξαδέλφη του, η Ελένη.
«Πριν από μερικά χρόνια μεταφέραμε μαζί μας στην Ελλάδα, από το χωριό μας στη Γεωργία, την πλάκα της αδελφής μας, να βρίσκεται εδώ μαζί με όλους τους άλλους. Ερήμωσε το χωριό μας, όπου άλλοτε έμεναν Έλληνες. Δεν πάει κανείς πλέον εκεί και οι τάφοι κρύφτηκαν κάτω από παχύ στρώμα αγριόχορτου» λέει ο Ανέστης Τοπουζίδης, που εκτός από τη Σχολή Καλών Τεχνών στην Τιφλίδα, έχει σπουδάσει και στο Ινστιτούτο Πολιτισμού της Μόσχας, στο τμήμα σκηνοθεσίας. Στην Ελλάδα ανεβάζει θεατρικά στην ποντική γλώσσα, αλλά προκειμένου να μεγαλώσει τα τέσσερα παιδιά του δούλεψε ως μαραγκός και χαράκτης στις ταφικές γρανιτένιες πλάκες.
Στην ερώτηση πώς βλέπει, ως σκηνοθέτης, όλο αυτό το θεατρικό -θα έλεγε κανείς- σκηνικό που στήνεται στα νεκροταφεία κάθε χρόνο, λέει: «Η ζωή είναι περισσότερο θέατρο, ενώ το θέατρο είναι πραγματική ζωή, πιστεύω. Τους νεκρούς μας δεν τους ξεχνάμε, συνέχεια αναφερόμαστε σε αυτούς. Λέμε συχνά πως η μάνα μου π.χ. μαγείρευε έτσι, στον πατέρα μου δεν άρεσε αυτό κλπ»…
Πως τηρήθηκε το έθιμο των Ποντίων φέτος
Μεγάλη ήταν η προσέλευση κατοίκων και επισκεπτών και φέτος στο Πρωτοχώρι Κοζάνης αλλά και στα κοιμητήρια Μεσσιανού Γιαννιτσών, όπου τηρήθηκε για ακόμα μια χρονιά το ποντιακό αυτό ταφικό έθιμο με τη συνοδεία λύρας και χορού. «Στρώσαμε τραπέζι και καθίσαμε όλοι μαζί.
Είναι μια ξεχωριστή ημέρα, σεβασμός στη μνήμη των νεκρών. Στις δοξασίες αλλά και στην πραγματικότητα της παράδοσής μας, οι νεκροί ζουν σε μια άλλη διάσταση, χαίρονται με τις χαρές μας και λυπούνται με τις λύπες μας» είπε στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η Ροδάμα Βασιλειάδου-Πεταλίδου, πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Ποντίων Μεσσιανού.
Μπορεί οι Πόντιοι στη Θεσσαλονίκη και άλλες επαρχιακές πόλεις να τήρησαν ευλαβικά το ταφικό έθιμο τη δεύτερη μέρα του Πάσχα, αυτοί στη Μάνδρα Αττικής, όμως, θα το κάνουν την Κυριακή του Θωμά.
«Στη Μάνδρα δεν θα είναι τόσο χαρμόσυνη φέτος η γιορτή (το ταφικό έθιμο) που κρατάει αιώνες καθώς οι τάφοι μας καταστράφηκαν από τις πλημμύρες» λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ η πρόεδρος της Ένωσης Ποντίων και Φίλων «Διόσκουροι» Βαρβάρα Παρασκευοπούλου. «Σίγουρα πρέπει να φροντίσουμε για τα κατεστραμμένα σπίτια, αλλά δεν υπάρχει περίπτωση να αφήσουμε τους τάφους των νεκρών μας!» προσθέτει η κ. Παρασκευοπούλου.