Τίτος Βανδής: Άγνωστες ιστορίες για τη ζωή του αείμνηστου ηθοποιού
Στις 7 Νοεμβρίου 1917 στο Νέο Φάληρο γεννήθηκε ο Τίτος Βανδής, ο οποίος είναι γόνος ευκατάστατης οικογένειας της Καβάλας (ο πατέρας του ήταν καπνέμπορος), επέστρεψε σε μικρή ηλικία στον τόπο καταγωγής των γονέων του.
Σε ηλικία πέντε ετών ο Τίτος Βανδής έπαθε ελονοσία και γι’ αυτό το λόγο έφυγε με τη μητέρα και τα αδέλφια του για την Ελβετία. Πήγε σχολείο στη Λωζάνη και τέσσερα χρόνια αργότερα επέστρεψε με την οικογένειά του στην Ελλάδα κι εγκαταστάθηκε στη Θεσσαλονίκη.
Ο διακαής του πόθος να γίνει ηθοποιός τον ώθησε να παρατήσει το σχολείο και να κατηφορίσει στην Αθήνα, όπου γράφτηκε στη Δραματική Σχολή του Εθνικού Θεάτρου σε ηλικία 16 ετών.
Στη σκηνή πρωτοεμφανίστηκε το 1934 ως φοιτητής, με το έργο «Ιούδας» του Σπύρου Μελά στο Εθνικό Θέατρο. Στη σχολή του Εθνικού συνδέθηκε με τη συμμαθήτριά του Μαρία Αλκαίου, η οποία θα γίνει η πρώτη σύζυγός του για μικρό διάστημα. Μεγάλοι σταθμοί στη θεατρική διαδρομή του υπήρξαν οι συνεργασίες με τον Μιχάλη Κουνελάκη, τον Βασίλη Αργυρόπουλο, τη Μαρίκα Κοτοπούλη το 1940 και με την Κατερίνα Ανδρεάδη την περίοδο 1941-1943.
Ο Τίτος Βανδής αντιμετωπίστηκε με σεβασμό και εκτίμηση από κριτικούς και κοινό. Ως συνδικαλιστής, ασχολήθηκε ιδιαίτερα με τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας και πρόνοιας των νέων και των απόμαχων ηθοποιών. Το 1999 εκδόθηκε το βιβλίο του «Μια κουβέντα με τους φίλους μου» το οποίο έχει εξομολογητικό χαρακτήρα.
Προσωπική ζωή του Τίτου Βανδή
Είχε παντρευτεί έξι φορές καθώς μάλλον του άρεσε ο ποδόγυρος ή δεν είχε βρει την ιδανική σύντροφο. Πρώτη σύζυγος η Μαρία Αλκαίου, δεύτερη η Καίτη Ασπρέα με την οποία απέκτησε το 1944 μια κόρη την Τατιανα (Τίτα), τρίτη η την Αλέκα Παϊζη , τέταρτη η Eleanore Mahlein, πέμπτη η Nancy Hall και τελευταία η Μπέτυ Βαλάση όπου έμειναν μαζί μέχρι το θάνατό του.
Τίτος Βανδής: «Πιστεύω ότι κάθε τίμιος άνθρωπος πρέπει να είναι κομμουνιστής»
Στη Θεσσαλονίκη ο Τίτος Βανδής φοίτησε στο Γαλλικό Λύκειο της πόλης, μυήθηκε στις κομμουνιστικές ιδέες από τον Κυρ-Κώστα τον τσαγκάρη και πήρε τα πρώτα μαθήματα υποκριτικής στο Ωδείο Θεσσαλονίκης.
Σύνδεσε από νεαρή ηλικία τη ζωή του με το κίνημα, κι έμεινε κομμουνιστής μέχρι το τέλος. «Πιστεύω ότι κάθε τίμιος άνθρωπος πρέπει να είναι κομμουνιστής. Δεν μπορεί να είναι δίκαιο, δεν μπορεί να είναι ζωή το να οικονομάνε οι λίγοι και οι πολλοί να πεινάνε. Αρχίζεις και σκέφτεσαι, πώς έγινε η κοινωνία. Από τη στιγμή που υπάρχει ο άνθρωπος, μερικοί έχουν βρει τον τρόπο να κυριαρχούν, να είναι πιο δυνατοί. Αυτοί έκαναν τους νόμους, αυτοί εφεύραν την αστυνομία και το στρατό, για το έθνος λέει, αλλά δεν το έχουν για το έθνος, όλα για την τσέπη τους», έλεγε.
Τίτος Βανσής: Ο ελληνοϊταλικός πόλεμος
Το 1938 ο Τίτος Βανδής στρατεύτηκε και το 1940 βρέθηκε στο μέτωπο, κατά τη διάρκεια του ελληνοϊταλικού πολέμου. Στην Κατοχή οργανώθηκε στο ΚΚΕ και μυήθηκε στο ΕΑΜ από τον Δήμο Σταρένιο. Το 1943 νυμφεύθηκε τη συνάδελφό του Καίτη Ασπρέα, με την οποία απέκτησε μία κόρη. Το ζευγάρι θα χωρίσει λίγο αργότερα. Το 1945 συμμετείχε σε δύο Εαμικούς θιάσους με διαλεχτούς ηθοποιούς και το 1946 δημιούργησε τον πρώτο δικό του θίασο με τον Δήμο Σταρένιο και την Αλέκα Παΐζη, η οποία θα γίνει η τρίτη του σύζυγος το 1950. Παράλληλα, ανέπτυξε συνδικαλιστική δράση στο χώρο του Σωματείου Ελλήνων Ηθοποιών κι έδωσε όλες τις δυνάμεις του για τη βελτίωση συνθηκών εργασίας και πρόνοιας για νέους και απόμαχους ηθοποιούς.
Την περίοδο 1951-1956 ο Τίτος Βανδής ξαναπάτησε στο σανίδι του Θεάτρου Κοτοπούλη. Ακολούθησαν συνεργασίες του με το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδας (ΚΘΒΕ) και την Αθηναϊκή Σκηνή. Στον κινηματογράφο εμφανίστηκε στις ταινίες του Ζιλ Ντασέν «Ποτέ την Κυριακή» (1960) και «Τοπ Καπί» (1964), ενώ η πρώτη του διάκριση στη μεγάλη οθόνη ήλθε το 1962 με το πρώτο βραβείο ερμηνείας που απέσπασε το Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης για την ελληνογαλλική ταινία «Πολιορκία» του Κλοντ Μπερνάρ-Ομπέρ. Το 1964 σχημάτισε εκ νέου δικό του θίασο και παρουσίασε το έργο του Μπρένταν Μπίαν «Ένας Όμηρος», σε μουσική Μίκη Θεοδωράκη. Παράλληλα, ίδρυσε μαζί με το Γιώργο Θεοδοσιάδη τη Δραματική Σχολή Αθηνών, όπου και δίδαξε.
Η καριέρα του Τίτου Βανδή στις ΗΠΑ
Τον Ιούνιο του 1965 ο Τίτος Βανδής αναζήτησε μία καλύτερη τύχη στις Ηνωμένες Πολιτείες, για να ξελασπώσει από τα θιασαρχικά του χρέη κι εγκαταστάθηκε στη Νέα Υόρκη. Τα επόμενα χρόνια έκανε μία αξιοπρόσεκτη καριέρα στο θέατρο, τον κινηματογράφο και την τηλεόραση. Μεγάλες επιτυχίες του υπήρξαν οι συμμετοχές του στο θεατρικό του Μπρόντγουεϊ «Ίλια Ντάρλινγκ» (διασκευή του κινηματογραφικού «Ποτέ την Κυριακή»), σε κινηματογραφικές ταινίες («Youngs Doctors in love», «The Betsy», «Τα πάντα γύρω από το σεξ» του Γούντι Άλεν, «Εξορκιστής») και σε τηλεοπτικά σήριαλ («Χαβάη 5-0», «Κότζακ», «Επικίνδυνες Αποστολές» κ.ά.). Ασχολήθηκε, επίσης, με τις μεταφράσεις θεατρικών έργων και δίδασκε ως καθηγητής στο κολέγιο της Σάντα Μόνικα στα τέλη της δεκαετίας του ‘70.
Μια «γεύση» από τη ζωή του στις ΗΠΑ είναι και η εξής: «Παρ’ όλο το ξεσήκωμα του κόσμου στη δεκαετία του 1960 εναντίον του πολέμου στο Βιετνάμ, ακόμα και στη δεκαετία του 1970 πλανιόταν πάνω από τις ΗΠΑ η σκιά του Μακάρθι. Η μεγάλη ευαισθησία των Αμερικανών γενικά είναι το οικονομικό. Πάνω απ’ όλα τιμούν το δολάριο. Ο στρατηγός Morehead, στην ερώτηση “Πώς εξηγείτε το γεγονός ότι με τόσες απώλειες οι Βιετναμέζοι κρατήσαν τόσα χρόνια;”, απάντησε: “Δεν είναι παράξενο. Αλλιώς λογαριάζεται η ζωή ενός Βιετναμέζου. Άλλο Αμερικάνοι, άλλο Βιετναμέζοι”. Εννοούσε “Άλλο να σκοτώνεις ανθρώπους κι άλλο μύγες και κουνούπια. Αυτά τα σκοτώνεις και έρχονται άλλα. Ο θάνατός τους δεν έχει σημασία, ούτε για σένα, ούτε γι’ αυτά”. Στην κατηγορία της μύγας και του κουνουπιού έχουν κατατάξει οι Αμερικάνοι τους Σέρβους, τους Ιρακινούς, οποιονδήποτε αντιστέκεται», έγραφε ο Βανδής στην «Κουβέντα με τους φίλους μου».
Τίτος Βανδής: Η Λυσσασμένη Γάτα
Ενδιάμεσα, ο Τίτος Βανδής ήρθε στην Ελλάδα για κάποιες εμφανίσεις στο Εθνικό Θέατρο, με αξιοπρόσεκτη την παρουσία του στο έργο «Λυσσασμένη Γάτα» του Τενεσί Ουίλιαμς σε σκηνοθεσία Νίκου Χαραλάμπους. Το 1982 γνώρισε τη συνάδελφό του Μπέτυ Βαλάση, την οποία νυμφεύτηκε το 1984. Έκτοτε, έζησε μόνιμα στην Ελλάδα. Το 1983 τιμήθηκε με το βραβείο Α’ ανδρικού ρόλου στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης για την ταινία του Γιώργου Σταμπουλόπουλου «Προσοχή, Κίνδυνος!». Έγραψε ένα και μοναδικό βιβλίο, το αυτοεξολογητικό «Κουβέντα με τους φίλους μου».
Ο καρκίνος και το τέλος
Πλήρης ημερών στα 86 του χρόνια έφυγε το 2003 από τη ζωή ο ηθοποιός Τίτος Βανδής, χτυπημένος από καρκίνο. Ο Τίτος Βανδής άφησε την τελευταία του πνοή σε κλινική της Αθήνας, στην οποία νοσηλευόταν τους τελευταίους μήνες.
Αν και βαριά άρρωστος, συνέχιζε να αρθρογραφεί στον Ριζοσπάστη. Πριν από λίγες μέρες έγραψε το τακτικό άρθρο του, το τελευταίο. Στη σημερινή σήψη και στην ηττοπάθεια, που δεν έχει αφήσει ανεπηρέαστο και τον χώρο της τέχνης, η αγωνιστική στάση του Τίτου Βανδή είναι ανάχωμα που θα βρει κι άλλους μιμητές».
Ο Χαρίλαος Φλωράκης δήλωσε: «Ο θάνατος του Τίτου Βανδή είναι απώλεια ενός από τους μεγάλους της τέχνης και του εργατικού κινήματος».