«Βυθίσατε το Χόρα»: Η ομιλία που σημάδεψε την ελληνοτουρκική κρίση
Επί κυβερνήσεως Κωνσταντίνου Καραμανλή, το 1976, η Ελλάδα βρέθηκε αντιμέτωπη με την πρώτη μεγάλη Ελληνοτουρκική κρίση μετά την Κύπρο. Όλα ξεκίνησαν όταν το τούρκικο ερευνητικό πλοίο “Χόρα” βρέθηκε στο Αιγαίο, βόρειοανατολικά της Λέσβου. Ο ιδρυτής του ΠΑΣΟΚ απάντησε στην πρόκληση με την περίφημη φράση «βυθίσατε το Χόρα».
Πριν την κρίση του 1987 και τον «πόλεμο» που κέρδισε ουσιαστικά η Ελλάδα χωρίς καν να χρειαστεί να δώσει, χάρη στους χειρισμούς του Ανδρέα Παπανδρέου, υπήρξε η κρίση με το «Χόρα» – το οποίο δεν ήταν άλλο από το… «Σισμίκ», δηλαδή την πέτρα του σκανδάλου στην κρίση του 1987, έχοντας απλώς αλλάξει όνομα.
Έχουν γραφτεί πολλά και έχουν ειπωθεί ακόμη περισσότερα για την περίφημη φράση «βυθίσατε το Χόρα» που είχε πει ο ιδρυτής του ΠΑΣΟΚ και το παρασκήνιο ήταν έντονο. Εκείνες τις ταραγμένες μέρες του Ιουλίου του 1976, ακριβώς δύο χρόνια μετά την τραγωδία της Κύπρου και ενώ το τουρκικό ερευνητικό σκάφος «Χόρα» είχε βγει για έρευνα στις περιοχές τις ελληνικής υφαλοκρηπίδας, ο Ανδρέας Παπανδρέου βρίσκεται σε περιοδεία στη Θράκη.
«Βυθίσατε το Χόρα»: Μυστική συμφωνία Ανδρέα Παπανδρέου με Κωνσταντίνο Καραμανλή
Ελλείψει κινητών τηλεφώνων, όταν η πομπή φτάνει στην Καβάλα, ηχεί συναγερμός. Με συνεννοήσεις που γίνονταν μέσω σταθερών τηλεφώνων σε… καφενεία, οι συνοδοί του προέδρου του ΠΑΣΟΚ μαθαίνουν ότι εκείνος πρέπει να επικοινωνήσει άμεσα με τον Κωνσταντίνο Καραμανλή και του το μεταφέρουν.
Τα είπαν από τον… ασύρματο
Η επικοινωνία γίνεται τελικά μέσα από τον ασύρματο του αστυνομικού διευθυντή, ο οποίος συνόδευε τον Ανδρέα Παπανδρέου. Ο τότε πρωθυπουργός ενημερώνει τον πρόεδρο του ΠΑΣΟΚ για τις εξελίξεις, αλλά και για την κυβερνητική ανακοίνωση, η οποία εκδίδεται λίγες ώρες αργότερα: «Οι ελληνικές θέσεις είναι σαφείς. Και διετυπώθησαν με την πρόταση της Ελλάδας να αχθεί η διαφορά για την υφαλοκρηπίδα του Αιγαίου στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης, όπως έπραξαν και άλλες χώρες σε παρόμοιες περιπτώσεις. Παρήλθον όμως έκτοτε 15 μήνες και η Τουρκία, αν και κατ’ αρχήν απεδέχθη την πρότασιν, αναβάλλει με διάφορα προσχήματα την υπογραφή του συνυποσχετικού που θα άνοιγε τον δρόμο σε αυτή την ειρηνική και αδιάβλητη διαδικασία.
Είναι δε εκπληκτικό ότι ενώ συνεχίζονται οι επαφές, τις οποίες η ίδια επεδίωξε, η τουρκική κυβέρνηση απειλεί να διεξαγάγει σεισμικές έρευνες σε περιοχές όπου δεν έχει δικαίωμα να το πράξει. Επομένως η τουρκική κυβέρνηση οφείλει να αναλογισθεί και να σταθμίσει τις συνέπειες της αυθαιρεσίας την οποία σχεδιάζει», κατέληξε η ανακοίνωση.
Έτσι, η φράση «βυθίσατε το Χόρα» που είπε ο Ανδρέας Παπανδρέου λίγες μέρες αργότερα, στην κορύφωση της κρίσης, ξάφνιασε. Ο Κωνσταντίνος Καραμανλής έκανε από την πλευρά του επίκληση της Σύμβασης της Γενεύης του 1958, εξήγησε ότι η Ελλάδα ουδέποτε υποστήριξε –όπως ισχυριζόταν η Τουρκία– ότι το Αιγαίο ήταν κλειστή θάλασσα και δεν είχε ποτέ αρνηθεί ότι η Τουρκία είχε, ως παράκτιος χώρα, ορισμένα δικαιώματα.
Παράλληλα, υπενθυμίζοντας την πρότασή του για παραπομπή του θέματος της υφαλοκρηπίδας στο Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης και τη σύναψη συμφώνου μη επιθέσεως, ανακοίνωσε την προσφυγή στο Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ.
«Βυθίσατε το Χόρα»: Ο Ανδρέας Παπανδρέου για την βύθιση του ερευνητικού πλοίου
«Η Ελλάς είναι έτοιμη και για πόλεμο και για ειρήνη», διακηρύττει ο Κωνσταντίνος Καραμανλής. Ο τότε αρχηγός της αξιωματικής αντιπολίτευσης και πρόεδρος της Ένωσης Κέντρου-Νέες Δυνάμεις, Γεώργιος Μαύρος ζητάει να κλείσουν οι αμερικανικές βάσεις στην Ελλάδα, ώστε να εξαναγκαστεί η Ουάσινγκτον να παρέμβει και να κρατήσει τους Τούρκους μακριά από το Αιγαίο. Παρόμοιες θέσεις εκφράζουν ΚΚΕ και ΚΚΕ Εσωτερικού, ενώ το ΠΑΣΟΚ, διά του Ανδρέα Παπανδρέου, επιμένει στη βύθιση του τουρκικού σκάφους.
«Επειδή η Τουρκία εξετέλεσε σεισμικές έρευνες στην ελληνική υφαλοκρηπίδα, η απάντηση θα πρέπει να είναι ακριβώς εκείνη που θα ήταν αν οι ένοπλες τουρκικές δυνάμεις παραβίαζαν χερσαίο χώρο. Δεν κάνω καμιά διάκριση ανάμεσα σε χερσαίο και υποθαλάσσιο χώρο. Και η απάντηση είναι, κατ’ ανάγκην, δυναμική και στρατιωτική. Η πρόταση για προσφυγή στο Συμβούλιο Ασφαλείας που έγινε, δεν με βρίσκει σύμφωνο. Κάτι τέτοιο θα ήταν μέγα σφάλμα. Γιατί το Συμβούλιο Ασφαλείας δεν πρόκειται να πάρει θέση πάνω στα δικαιώματα των δυο χωρών στην υφαλοκρηπίδα του Αιγαίου.
Το μόνο που μπορεί να κάνει είναι να απαιτήσει και από τις δυο χώρες τη μη χρήση βίας και την αποφυγή της αναμέτρησης, κάτι που θα εξασφαλίσει στην Τουρκία το αζημίωτο για την παραβίαση της ελληνικής υφαλοκρηπίδας και θα δημιουργήσει τετελεσμένα για το Διεθνές Δικαστήριο της Χάγης», δηλώνει σε συνέντευξη Τύπου και αντιπροτείνει:
α) Επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης σε 12 μίλια.
β) Οριοθέτηση της υφαλοκρηπίδας των νησιών του Αιγαίου με βάση τη Σύμβαση της Γενεύης του 1958.
γ) Διακήρυξη του ενιαίου και αδιαιρέτου χαρακτήρα του νησιωτικού και ηπειρωτικού χώρου της Ελλάδας και της κυριαρχίας μας στον εναέριο χώρου του Αιγαίου.
«Τα παραπάνω είναι τα συστατικά στοιχεία που συνθέτουν τη βάση της εδαφικής κυριαρχίας και των κυριαρχικών δικαιωμάτων του έθνους και παρέχουν το νομικό έρεισμα για την κλιμάκωση του αγώνα του λαού μας, ενταγμένη σε μια ακέραιη εθνική στρατηγική, καθώς και για την ανάληψη πρωτοβουλίας κινήσεων και δράσης σε επίπεδο πολιτικό και σε επίπεδο αμυντικά στρατιωτικό», προσθέτει ο Ανδρέας Παπανδρέου.
Και καταλήγει: «Στο συγκεκριμένο γεγονός της έρευνας του “Χόρα” και με την ύπαρξη των παραπάνω προϋποθέσεων για την προάσπιση της εδαφικής ακεραιότητας και της εθνικής μας ανεξαρτησίας, υπαγορεύεται η δυναμική αντιμετώπιση, που μπορούσε να πάρει τις παρακάτω μορφές: Παρεμπόδιση της έρευνας, σύλληψη και βύθιση του σκάφους».
Τρεις εναλλακτικές
Μάλιστα, τόνισε ότι υπήρχαν τρεις εναλλακτικές δυνατότητες:
Υποχώρηση, συμβιβασμός και παράδοση εθνικού χώρου στο πλαίσιο “ειρηνικών” διαπραγματεύσεων με την Τουρκία κάτω από αμερικανική και νατοϊκή διαιτησία.
Πόλεμος, σαν αποτέλεσμα αποθράσυνσης του αντιπάλου, με διαρκείς υποχωρήσεις από μέρους μας – όταν παραπέρα πρόσθετες υποχωρήσεις καταστούν απαράδεκτες.
Ειρήνη, με διασφάλιση της εδαφικής μας ακεραιότητας.
Για την τρίτη εκδοχή, σημείωνε: «Κάτι τέτοιο απαιτεί σαφή διακήρυξη των κυριαρχικών μας δικαιωμάτων και σαφή προειδοποίηση πως κάθε παραβίασή της θα οδηγήσει σε δυναμική αντιμετώπιση – σε συνδυασμό με πλήρη ετοιμότητα των Ενόπλων Δυνάμεων της χώρας και τους λαού μας. Αυτό ακριβώς είναι η θέση του ΠΑΣΟΚ. Αντίθετα, η κυβέρνηση επέλεξε το πρώτο και οδηγείται στο δεύτερο, διευκρινίζοντας ότι “η δυναμική αντιμετώπιση του “Χόρα” δεν σημαίνει αναγκαστικά πόλεμο. Απλούστατα ήταν και είναι η μόνη αποφασιστική διέξοδος που απέτρεπε τον πόλεμο και διασφάλιζε την εθνική ακεραιότητα. Και τούτο γιατί δεν άφηνε περιθώριο για την απόκτηση πλεονεκτήματος της Τουρκίας, που μελλοντικά θα αποτελέσει το υπόστρωμα στο ξεδίπλωμα της απροκάλυπτης επιθετικής και επεκτατικής στρατηγικής της».
Οι προτάσεις Παπανδρέου
Σε συνέντευξή του στην «Καθημερινή», λίγες μέρες αργότερα, ο Ανδρέας Παπανδρέου εκτιμούσε τα εξής: «Καθ’ όσον αφορά λοιπόν τη διένεξη του Αιγαίου –όχι το Κυπριακό– η Σοβιετική Ένωση δεν θα ενδιαφερόταν, κατ’ αρχήν, αν η Τουρκία αντί της Ελλάδος είχε τη νομή της υφαλοκρηπίδος του Αιγαίου ή αν καταλάμβανε ελληνικές νήσους ή αν έπαιρνε ένα κομμάτι της Θράκης που μας ανήκει. Αυτό θα σήμαινε απλή ουδετερότητα».
Γι’ αυτούς τους λόγους, στην ίδια συνέντευξη, ζήτησε σύγκληση συμβουλίου των αρχηγών όλων των κομμάτων για διαμόρφωση μιας πολιτικής εθνικής σωτηρίας με λήψη τεσσάρων άμεσων μέτρων σε πρώτο επίπεδο:
Επέκταση της αιγιαλίτιδας ζώνης σε 12 μίλια.
Δήλωση μη αποστρατιωτικοποίησης των νησιών.
Διακήρυξη ότι ο εναέριος χώρος του Αιγαίου είναι ελληνικός και επιφύλαξη για άσκηση.
Ειδοποίηση της Τουρκίας ότι δεν θα ανεχθούμε παραβιάσεις του εθνικού χώρου και ότι οι αντιδράσεις μας, όταν και όπως εμείς κρίνουμε, θα είναι δυναμικές.
Σε δεύτερο επίπεδο:
Άμεση εκκίνηση της διαδικασίας για την απομάκρυνση των αμερικανικών βάσεων από την Ελλάδα και άμεση λήψη μέτρων, ώστε να μη χρησιμοποιηθούν οι κατασκοπευτικές βάσεις σε βάρος της εθνικής μας άμυνας.
Κίνηση της διαδικασίας για την αποχώρηση από το ΝΑΤΟ.
Εθνική κινητοποίηση, ενημέρωση, πληροφόρηση και εκπαίδευση του λαού.
Έλεγχος των τραπεζικών και πολυεθνικών επιχειρήσεων για να αποτραπεί η υπονόμευση της οικονομίας».
Μάλιστα, έκλεινε τη συνέντευξή του με τη φράση: «Αν υπάρχει η δυνατότητα να αποφευχθεί ο πόλεμος, θα αποφευχθεί. Και αν δεν υπάρχει, θα κερδηθεί».
«Βυθίσατε το Χόρα»: Επικράτησε η εκδοχή της ειρήνης – Το παρασκήνιο πίσω από την φράση
Τελικά, επιβεβαιώθηκε η εκδοχή της ειρήνης, αλλά η διπλωματική και πολιτική διένεξη διαρκεί έως σήμερα. Και το ερώτημα παρέμεινε: υπήρχε ή δεν υπήρχε συνεννόηση Καραμανλή-Παπανδρέου για το «βυθίσατε το Χόρα», το οποίο αποτέλεσε προεκλογικό αντι-σύνθημα για τη ΝΔ, προκειμένου να «χτυπήσει» το ΠΑΣΟΚ, στις εκλογές του 1977 και του 1981;
«Μίλησα με τον Ανδρέα Παπανδρέου και του είπα: “Κύριε πρόεδρε, το Χόρα μπήκε στην ελληνική υφαλοκρηπίδα, κάνει έρευνες και επομένως μπαίνουμε σε κρίση με την Τουρκία”. Ο μακαρίτης Παπανδρέου μού απάντησε: “Ο πρόεδρος νομίζει ότι πρέπει να εγκαταλείψω την περιοδεία μου και να επιστρέψω;”. Του είπα: “Κύριε πρόεδρε, αυτό είναι θέμα δικό σας. Οταν αποφασίσετε να επιστρέψετε, θα σας ενημερώσει πλήρως ο ίδιος ο πρωθυπουργός”.
Αυτή ήταν η μόνη επαφή που εγένετο μεταξύ του πρωθυπουργού δι’ εμού και του Ανδρέα Παπανδρέου για το επεισόδιο. Ο Ανδρέας Παπανδρέου γύρισε από τη Θράκη μετά από δύο ημέρες και ενημερώθηκε από τον πρωθυπουργό. Το σύνθημα “βυθίσατε το Χόρα” το είπε ενόσω βρισκόταν στη Θράκη, χωρίς καμία προσυνεννόηση, χωρίς καμία επαφή με τον πρωθυπουργό».
Αυτά είχε πει στη Βουλή το 2002 ο Πέτρος Μολυβιάτης, στενός συνεργάτης του Κωνσταντίνου Καραμανλή, απαντώντας στον βουλευτή του ΠΑΣΟΚ, Αλέκο Ακριβάκη, ο οποίος νωρίτερα είχε υποστηρίξει πως ο Ανδρέας Παπανδρέου ήταν σε απόλυτη συνεννόηση με τον τότε πρωθυπουργό όταν είπε «βυθίσατε το Χόρα».
Μάλιστα, επικαλέστηκε διάλογο στη Βουλή του Ανδρέα Παπανδρέου με τον υπουργό Άμυνας, Ευάγγελο Αβέρωφ, κατά τις προγραμματικές δηλώσεις της κυβέρνησης Ράλλη (1980).
«Κατά τη συζήτηση εκείνη, ο Ανδρέας Παπανδρέου τόνισε ότι δεσμεύεται και δεν μπορεί να πει περισσότερα για το θέμα. Εάν όμως συνεχίζονταν οι ύβρεις εις βάρος του, θα αναγκαζόταν να παραβεί τον λόγο που είχε δώσει. Στην ίδια συνεδρίαση, ο Παναγιώτης Κανελλόπουλος ανέφερε ότι η φράση που είπε ο Ανδρέας Παπανδρέου “υπηρετούσε εθνικό σκοπό” και ότι το διεπίστωσε ο ίδιος σε συνάντηση που είχε μαζί του και επείσθη απολύτως», είχε πει ο κ. Ακριβάκης.
«Βυθίσατε το Χόρα»: Ο διάλογος φωτιά του Παπανδρέου-Αβέρωφ
ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΑΒΕΡΩΦ – ΤΟΣΙΤΣΑΣ (Υπ. Εθνικής Αμύνης). Εφ΄ όσον λοιπόν δεν μπορούμε να έχουμε απόφαση Διεθνών Δικαστηρίων, που να λέει «αυτό είναι το ορθό», εφ΄όσον δεν μπορούμε να έχουμε εκτελεστή απόφαση Διεθνούς Σώματος είμεθα πάντοτε παρόντες οποτεδήποτε αμφισβητούνται τα δικαιώματά μας στον εναέριο χώρο. Είτε στα 10, είτε στα 6 μίλια. Είμεθα παρόντες, κατά τρόπο μαχητικό. Δεν μπορούμε να κάνουμε τίποτα παραπάνω. Όποιος θέλει παραπάνω, θέλει πολιτική του «Βυθίσατε το Χόρα». Θέλει πολιτική καταρρίψεων. Αυτό δεν θα το κάνουμε εμείς. Και αν ακολουθούμε σωστή τακτική ή όχι σε 18 μήνες θα έχει την ευκαιρία να το κρίνει ο Ελληνικός Λαός. (Χειροκροτήματα εκ της Κυβερνητικής Πτέρυγος).
ΑΝΔΡΕΑΣ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ (Πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ). Κύριε Πρόεδρε, θα ήθελα να αναφερθώ σε δύο σημεία.
Το πρώτο είναι το περίφημο «Βυθίσατε το Χόρα». Έχω πολλές φορές δεχθεί τα πυρά και της Κυβέρνησης και του Τύπου πάνω σ’ αυτό το σύνθημα. Είμαι δυστυχώς δεσμευμένος και δεν είμαι σε θέση να μιλήσω, οποιαδήποτε φθορά και αν αυτό επιφέρει, γιατί σέβομαι κοινές αποφάσεις σε κρίσιμα θέματα. Πάρα πέρα δεν είμαι σε θέση να πω, αλλά είμαι υποχρεωμένος, αν δε σταματήσει αυτή η ιστορία, κάποτε να παραβιάσω το λόγο μου και να μιλήσω. (Παρατεταμένα χειροκροτήματα εκ της Πτέρυγος του ΠΑΣΟΚ).
Το δεύτερο σημείο είναι ότι ο Υπουργός Εθνικής Αμύνης αποσιώπησε μια σημαντική συμφωνία μεταξύ Ελλάδας και Τουρκίας το 1976, σύμφωνα με την οποία ακολουθείται η εξής διαδικασία, όσον αφορά ασκήσεις των Τούρκων στο Αιγαίο. Πρώτα ειδοποιείται η Ελλάδα για τις ασκήσεις, τις οποίες προτίθεται να εκτελέσει στο Διεθνή χώρο του Αιγαίου κοντά στα δικά μας εναέρια όρια, ακόλουθα δε η Ελλάδα κάνει τις παρατηρήσεις της. Τονίζει π.χ. ότι αυτό αποτελεί παραβίαση αεροδιαδρόμου ή ότι αποτελεί παραβίαση του εναέριου χώρου μας. Στη συνέχεια, αυτό είναι το απίστευτο της συμφωνίας, η Τουρκία μπορεί να μην προσαρμοσθεί στις δικές μας τοποθετήσεις και μπορεί να προχωρήσει και να εκτελέσει «ως εσχεδιάσθη» -AS PLANNED-, αυτή είναι η φράση της συμφωνίας, τις ασκήσεις της. Και ποιο προνόμιο διατηρεί πλέον η Ελλάδα; Να απευθυνθεί προς Διεθνείς οργανισμούς όπως είναι το ΙΚΑΟ, ή όπως είναι – αν είμαστε στην Συμμαχία – το ΝΑΤΟ.
Και αυτό ακριβώς κ. Υπουργέ κάνατε. Διαμαρτυρηθήκατε μάλιστα διαμαρτυρήθηκε πρώτη η Τουρκία – διότι είχατε την αποφασιστικότητα να παρακολουθήσετε. Παρακαλώ τον κ. Υπουργό να μου πει αν αυτή η συμφωνία, αυτό το κείμενο, το οποίο αυτή την ώρα κάπως θυμάμαι, όχι όμως λεπτομερειακά, υπάρχει και αν έχω δίκιο όταν κάνω αυτές τις παρατηρήσεις. (Χειροκροτήματα εκ της Πτέρυγος του ΠΑΣΟΚ).
ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΑΒΕΡΩΦ – ΤΟΣΙΤΣΑΣ (Υπ. Εθνικής Αμύνης). Κύριε Πρόεδρε, δεν ενθυμούμαι και εγώ αυτή τη συμφωνία, θα πάω σε λίγο στο Υπουργείο, θα τη δω, και το απόγευμα θα είμαι σε θέση να σας πω. Όσο για το πρώτο που είπατε, πρώτη φορά το λέτε, όταν ένας Αρχηγός ή και οποιοδήποτε μέλος του Κοινοβουλίου επικαλείται λόγους Εθνικού συμφέροντος, για να μην μπορεί να εξηγήσει κάτι η Κυβέρνηση και οποιοσδήποτε άλλος, έχει υποχρέωση να σέβεται αυτή η δήλωση. Ελπίζω να την σέβεσθε και σεις, όταν η Κυβέρνηση σας λέγει ότι δεν μπορεί να μιλήσει για ορισμένα πράγματα, γιατί αυτό μπορεί να βλάψει τα Εθνικά συμφέροντα. (Χειροκροτήματα εκ της Κυβερνητικής Πτέρυγος).
ΠΑΝΑΓΙΩΤΗΣ ΚΑΝΕΛΛΟΠΟΥΛΟΣ. Κύριε Πρόεδρε, δεν πρόκειται να αγορεύσω δεν παραβιάζετε τίποτα.
Θα ήθελα να βεβαιώσω τη Βουλή, ότι πράγματι ο κ. Πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ προέβη στη διατύπωση των λέξεων εκείνων για ορισμένο Εθνικό σκοπό.
Με διαβεβαίωσε ο ίδιος τον Αύγουστο του 1976, όταν είχαμε συναντηθεί και τον ερώτησα πως έφθασε στο σημείο να διατυπώσει μια τέτοια φράση, μου είπε γιατί το έκανε και βεβαιώθηκα ότι το έκανε για λόγους εθνικούς. (Χειροκροτήματα)
ΑΝΔΡΕΑΣ ΠΑΠΑΝΔΡΕΟΥ (Πρόεδρος του ΠΑΣΟΚ). Θέλω να ευχαριστήσω τον Πρόεδρο, κύριο Κανελλόπουλο, γιατί επιβεβαίωσε ακριβώς αυτό το οποίο είπα. (Χειροκροτήματα εκ της Πτέρυγος του ΠΑΣΟΚ).
«Βυθίσατε το Χόρα»: Ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης επιβεβαίωσε την μυστική συμφωνία Καραμανλή και Παπανδρέου
Η (αναπάντεχη) επιβεβαίωση από τον Μητσοτάκη…
Πρέπει να σημειωθεί ότι στη συζήτηση του 2002 μεταξύ Ακριβάκη-Μολυβιάτη στη Βουλή, παρενέβη και ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης και η παρέμβασή του αυτή είχε ιδιαίτερη αξία. Διότι για πρώτη φορά παραδέχθηκε δημοσίως ότι πράγματι Καραμανλής και Παπανδρέου ήταν σε συνεννόηση!
«Συνέβη να έχω ζήσει τα γεγονότα και να έχω ερευνήσει εκ των υστέρων το θέμα. Το συμπέρασμα στο οποίο καταλήγω και η πληροφορία που θεωρώ χρέος μου να καταθέσω είναι η εξής: Κανείς δεν μπορεί να αρνηθεί ότι ο Ανδρέας Παπανδρέου, κάνοντας τη δήλωση “βυθίσατε το Χόρα”, ενδεχομένως – πολύ πιθανόν, αν θέλετε σίγουρα – ήθελε με αυτόν τον τρόπο να βοηθήσει εκείνη την ώρα την κυβέρνηση, παίρνοντας μία ακραία θέση, για να αντιμετωπίσει ένα δύσκολο πρόβλημα της εποχής εκείνης. Κανείς δεν μπορεί να το αρνηθεί αυτό ως ενδεχόμενο», είπε ο επίτιμος πρόεδρος της ΝΔ, με τον κ. Μολυβιάτη να επιμένει μάταια ότι οι συνεννοήσεις Καραμανλή-Παπανδρέου ήταν μεταγενέστερες.
…και η αλήθεια
Κι όμως. Η συνεννόηση αυτή είχε γίνει πράγματι και μάλιστα εκ των προτέρων. Είχε γίνει μέσα από τη «Μοτορόλα» της Αστυνομίας, σε ένα χωριό έξω από την Καβάλα. Όπως περιγράφεται στην αρχή του κειμένου…