Η νηστεία είναι εντολή του Θεού. Η πρώτη και η πιο παλιά από όλες.
Την έδωσε στούς πρωτοπλάστους μέσα στον παράδεισο,για να μπορέσουν να προφυλαχθούν οι πρωτόπλαστοι από επικίνδυνη και πρόωρη χρήση του δέντρου της γνώσεως . Έδωσε σε αυτούς εντολή ο Θεός να μην φάνε, να νηστέψουν δηλαδή, από αυτό το δέντρο, έως ότου με την άσκηση και την τελείωση που από αυτήν θα προέλθει, να γίνουν ώριμοι.
Την παραμονή των Θεοφανείων η νηστεία που τηρούμε είναι αλάδωτη, ενώ δεν τρώμε ούτε ψάρι. Η μόνη περίπτωση να αρτηθούμε το λάδι είναι εάν πέσει Σάββατο ή Κυριακή.
Κάποιοι λανθαμένα πιστεύουν ότι την παραμονή των Θεοφανείων η νηστεία που τηρούμε αποσκοπεί στο να πιούμε τον Μεγάλο Αγιασμό την 6η Ιανουαρίου. Μάλιστα, επίσης λανθασμένα, συχνά συγχέεται ο Αγιασμός με τη Θεία Κοινωνία.
Σύμφωνα με τους Πατέρες της Εκκλησίας για να πιούμε τον Μεγάλο Αγιασμό απαιτείται μονάχα να μην έχουμε φάει ή πιεί από τις 12.00 τα μεσάνυχτα μέχρι εκείνη την ώρα.
Όπως χαρακτηριστικά αναφέρειο Άγιος Νικόδημος ο Αγιορείτης στο «Ιερό Πηδάλιο», «ο λόγος που νηστεύουμε την Παραμονή των Θεοφανείων, αντίστοιχα και την Παραμονή των Χριστουγέννων, είναι προκειμένου να αναπληρώσουμε τη Νηστεία που χάνουμε, όταν οι εορτές αυτές πέφτουν Τετάρτη ή Παρασκευή, ημέρες δηλαδή κατά τις οποίες η νηστεία καταλύεται λόγων των Μεγάλων αυτών Εορτών.