Τη φωτογραφία με την παλιά Θεσσαλονίκη δημοσίευσε ο Ζαχαρίας Σεμερτζίδης, στην ομάδα «Παλιές φωτογραφίες της Θεσσαλονίκης», σημειώνοντας ότι πρόκειται για ιστορική λήψη, καθώς είναι το πρώτο φωτογραφικό ντοκουμέντο, το οποίο εμφανίζει την πόλη όπως ήταν, πριν την κατεδάφιση του τείχους. Η φωτογραφία απεικονίζει τη Θεσσαλονίκη το 1860, λίγα χρόνια πριν την κατεδάφιση του παραθαλάσσιου τείχους της πόλης και είναι ομολογουμένως εξαιρετικά εντυπωσιακή.
Ο κ. Σεμερτζίδης έγραψε συγκεκριμένα: » Η μοναδική μέχρι σήμερα φωτογραφική αποτύπωση της παραλίας της Θεσσαλονίκης πριν από την κατεδάφιση του παραθαλάσσιου τείχους. Χρονολογία κατά προσέγγιση στα μέσα της δεκαετίας του 1860, οπωσδήποτε πριν το 1867. Μια ιστορική λήψη για την οποία όλοι εμείς στις Παλιές Φωτογραφίες της Θεσσαλονίκης αισθανόμαστε δικαιολογημένα υπερήφανοι που έχουμε την ευκαιρία να γνωρίσουμε να σχολιάσουμε και να την κάνουμε γνωστή στα μέλη μας και σε όλους όσους ενδιαφέρονται για το παρελθόν της πόλης μας».
Η φωτογραφία εντοπίστηκε στα Εθνικά Αρχεία της Ουγγαρίας
Σύμφωνα με τους διαχειριστές της σελίδας, το φωτογραφικό ντοκουμέντο εντοπίστηκε στα Εθνικά Αρχεία της Ουγγαρίας (Magyar Nemzeti Levéltár) και περιλαμβάνεται σε άλμπουμ με τίτλο «Κωνσταντινούπολη» το οποίο δημιουργήθηκε στη δεκαετία του 1860 από τους διάσημους Αρμενικής καταγωγής φωτογράφους αδελφούς Αμπντουλλάχ.
Τo άλμπουμ δεν φέρει ημερομηνία, ούτε τα ονόματα των δημιουργών του, ενώ το περιεχόμενο των φωτογραφιών αναφέρεται εν συντομία στα γαλλικά. Ξέρουμε ωστόσο ότι τόσο αυτό, όσο και ένα δεύτερο, επίσης των αδελφών Αμπντουλλάχ στάλθηκαν το 1867 στην Παγκόσμια Έκθεση του Παρισιού, όπου αποκόμισαν μεγάλη αναγνώριση. Το πιθανότερο είναι ότι οι φωτογραφήσεις και τα άλμπουμ έγιναν κατόπιν επιθυμίας της Οθωμανικής κυβέρνησης προκειμένου να προβληθεί η αυτοκρατορία στο εξωτερικό. Το άλμπουμ ανήκε αρχικα στην οικογένεια Festetics, μελών της υψηλής Αυστοουγγρικής αριστοκρατίας με καταγωγή την Κροατία. Θεωρείται ότι η οικογένεια Festetics το αγόρασε το 1867 στη Γαλλία, στη διάρκεια αυτής της έκθεσης. Αφού παρέμεινε επί πολλές δεκαετίες κτήμα της οικογένειας Festetics, σήμερα ανήκει στα Εθνικά Αρχεία της Ουγγαρίας.
Οι αμφιβολίες των ιστορικών και ερευνητών της πόλης
Ένας από τους ανθρώπους που εξέφρασαν αμφιβολίες για το αν η φωτογραφία απεικονίζει την πόλη της Θεσσαλονίκης ήταν και ο Ευάγγελος Χεκίμογλου ένας από τους πιο γνωστούς ερευνητές της κοινωνικής και γεωγραφικής ιστορίας της πόλης.
Ο κ. Χεκίμογλου έγραψε στο προφίλ του στο Facebook:
«Εξέτασα στην ιστοσελίδα των Κρατικών Αρχείων της Ουγγαρίας τη φωτογραφία που δημοσίευσε χτες η Ομάδα των Παλαιών Φωτογραφιών της Θεσσαλονίκης (κ. Σεμερτζίδης) και εκφράζω τις αμφιβολίες μου ότι πρόκειται για τη Θεσσαλονίκη, χωρίς να μπορώ να το αποκλείσω αυτή τη στιγμή. Οι λόγοι που επικαλούμαι είναι καταρχάς δύο: α) Δεν υπάρχει ίχνος της Αγίας Σοφίας και του Kara Ali cami’i. β) Δεν έχουμε άλλες λήψεις των freres Αbdullah από τη Θεσσαλονίκη. Προτείνω ένα workshop για τη συζήτηση του θέματος. Σπεύδω να αποδομήσω εξ αρχής το επιχείρημα που προβλήθηκε για ομοιότητα με τον ζωγραφικό πίνακα Sulucca, ο οποίος δεν είναι φωτογραφία (ενδέχεται να περιέχει φανταστικά στοιχεία) και τον οποίον δεν έχει δει κανείς εν πρωτοτύπω. Η δημόσια χρήση του (πέραν της δημοσιεύσεως σε οπισθόφυλλο ποιητικού βιβλίου) έγινε για πρώτη φορά το 1995, όχι όμως με την έννοια του αποδεικτικού στοιχείου. Τα συγχαρητήριά μου, όπως και νάχει, στην Ομάδα των Παλαιών Φωτογραφιών και τον κ. Σεμερτζίδη προσωπικά. Σημασία έχει η συσσωρευτική ερευνητική δουλειά κι όχι το συμπέρασμα, που αλλάζει ανάλογα με τις γνώσεις μας».
Το ανεπίσημο σχόλιο των διαχειριστών της ομάδας που αποκάλυψε τη φωτογραφία, ήταν στη φιλοσοφία ότι κάθε αρχή εμπεριέχει τη δυσπιστία, την αμφιβολία και την ανάγκη της επιβεβαίωσης. Κι επίσης, ότι η φωτογραφία προκάλεσε όπως ήταν φυσικό και κάποιες αμφισβητήσεις, χρήσιμες γιατί κεντρίζουν το ενδιαφέρον ώστε να οδηγηθεί η έρευνα σε βαθύτερο επίπεδο.
Ο δημοσιογράφος και συγγραφέας Χρίστος Ζαφείρης, ανέφερε: «Θα ήταν ευχής έργο και μεγάλη ικανοποίηση για του ερευνητές και τους Θεσσαλονικείς να τεκμηριωθεί απολύτως η ιστορική αυτή φωτογραφία. Θα είναι η πρώτη “ζωντανή” φωτογραφία του θαλάσσιου τείχους της Θεσσαλονίκης, που κατεδαφίστηκε μετά το 1870 για να επεκταθεί η προκυμαία και να αεριστεί η πόλη από τη θαλάσσια αύρα. Το υπόστρωμα της σημερινής παραλιακής Λεωφόρου Νίκης είναι πακτωμένο από τις πέτρες και τα μπάζα των τειχών, που υπερπήδησαν οι Σαρακηνοί και άλωσαν την πόλη το 904». (vice.com)
Λίγες μέρες μόνο μετά την αποκάλυψη της φωτογραφίας, ακόμα μία κυκλοφόρησε ανοίγοντας νέο κύκλο διαλόγου στο διαδίκτυο.
Πρόκειται για την παρακάτω εικόνα, η οποία, σύμφωνα με τους ανθρώπους που τη δημοσίευσαν, τραβήχτηκε από το ύψος της σημερινής Πλατείας Ελευθερίας, με τον Λευκό Πύργο με το περιτείχιό του να φαίνονται στο βάθος.
Tο κείμενο που συνοδεύει την ανάρτηση είναι του Μηνά Δεστιλιάρη και αναφέρει τα εξής:
“Τελικά ότι δεν είδαμε για χρόνια ολόκληρα τα βλέπουμε μέσα σε λίγες ημέρες !! Μια φωτογραφία των τειχών της Θεσσαλονίκης, με τον Λευκό Πύργο στο βάθος, από την αντίθετη πλευρά που τραβήχτηκε η φωτογραφία που γνωστοποιήθηκε πριν λίγες ημέρες.
Η φωτογραφία είναι από το χρονολόγιο του φίλου Alexandros Giannios και του την έστειλε ο φίλος του Bill Plaster (https://www.facebook.com/bill.plaster.12).
Από εκεί και πέρα είναι άγνωστο προς το παρόν, το που ανήκει και αν έχει πνευματικά δικαιώματα. Φυσικά η ανάρτηση της γίνεται αποκλειστικά και μόνο για την προαγωγή της γνώσης εκείνης της περιόδου“.
Ήδη έχει αρχίσει νέα συζήτηση μεταξύ χρηστών του Facebook αλλά και ερευνητών για το αν πρόκειται όντως για τη Θεσσαλονίκη αλλά και για την προέλευση της εικόνας.
Πάντως, σε ότι αφορά την πρώτη φωτογραφία, αυτή ταξίδεψε στη Θεσσαλονίκη, από το Εθνικό Αρχείο της Ουγγαρίας όπου και εντοπίστηκε, για να συμπεριληφθεί σε έκθεση του ΜΙΕΤ. (thestival)
Και ένα άρθρο από Βρετανική εφημερίδα της εποχής, που γκρεμίζονταν τα τείχη, στο οποίο ο συντάκτης θεωρεί σώφρον να στείλει το Βρετανικό Μουσείο απεσταλμένους για να εξετάσουν τα τείχη καθώς θα γκρεμίζονται, γιατί, σύμφωνα με το άρθρο, σε τέτοια τείχη θα μπορούσε κάποιος να βρει αγάλματα και άλλα αρχαία παλαιών εποχών (Facebook: Γιώργος Μπασαγιάννης)
Η συνέχεια αναμένεται με τεράστιο ενδιαφέρον από όλους.