Υπέροχα Νέα! Ζουν και πληθαίνουν καθημερινά τα δελφίνια στην Αλόνησσο!

Αλόνησσος! Παράδεισος για τα Δελφίνια!

Σε παράδεισο για τα δελφίνια μετατρέπεται η Αλόννησος, όπου χάρη στο πρόγραμμα προστασίας της MOm παρατηρείται πρωτοφανής αύξηση στον πληθυσμό των συμπαθέστατων θηλαστικών.

Σε αντίθεση με την υπόλοιπη Μεσόγειο όπου καταγράφεται ανησυχητική, καθοδική πληθυσμιακή τάση, το θαλάσσιο πάρκο της Αλοννήσου παρουσίασε πολύ ενθαρρυντικά στοιχεία στο 14ο διεθνές συνέδριο για την οικολογία και ζωογεωγραφία της Ελλάδας και των γειτονικών περιοχών, που πραγματοποιήθηκε πρόσφατα με τη συμμετοχή γνωστών επιστημόνων από την Ελλάδα και το εξωτερικό.

Όπως αναφέρει το ρεπορτάζ της Γλυκερίας Υδραίου στον Ταχυδρόμο, η MOm ξεκίνησε το 2013 ένα σημαντικό επιστημονικό πρόγραμμα παρακολούθησης των δελφινιών στην περιοχή του Πάρκου με την διεθνή επωνυμία Northern Aegean Dolphin Project (NADP).
Από τότε και μέχρι σήμερα, με την συμμετοχή ανθρώπων από όλο τον κόσμο και υπό την επίβλεψη του επιστημονικού προσωπικού της MOm, κάθε καλοκαίρι, το ερευνητικό σκάφος IFAW-Οδύσσεια οργώνει τις θάλασσες του ΕΘΠΑΒΣ με σκοπό να καταγραφεί η παρουσία και η συμπεριφορά δελφινιών και φαλαινών καθώς και να φωτο – ταυτοποιηθούν άτομα ώστε να παρακολουθηθούν οι κινήσεις τους.

Επιστημονικά Αποτελέσματα

Τα επιστημονικά αποτελέσματα των ερευνών μέχρι σήμερα έχουν αποκαλύψει την εξαιρετική σημαντικότητα της περιοχής για τους πληθυσμούς τριών ειδών δελφινιών, το κοινό δελφίνι, το ρινοδέλφινο και το ζωνοδέλφινο. Οι επιστήμονες πιθανολογούν ότι η αύξηση του αριθμού των δελφινιών οφείλεται στον έλεγχο της αλιείας στην περιοχή, που είχε ως αποτέλεσμα να αυξηθούν τα αφρόψαρα που τρώνε τα δελφίνια. Αντιθέτως στο Ιόνιο, για παράδειγμα, η υπεραλίευση των ψαριών αυτών οδήγησε σε δραματική μείωση του πληθυσμού των δελφινιών.

Προφίλ του πάρκου

Το Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Αλοννήσου Βορείων Σποράδων είναι το μεγαλύτερο Ευρωπαϊκό θαλάσσιο πάρκο και το πρώτο στην Ελλάδα. Eίναι Μέλος του MedPAN (Network of Marine Protected Areas in the Mediterranean) και και ο Φορέας Διαχείρισής του, που ιδρύθηκε το 2003, χρηματοδοτείτα από το Επιχειρησιακό Πρόγραμμα «Περιβάλλον και Αειφόρος Ανάπτυξη» (ΕΠΠΕΡΑΑ) και είναι υπεύθυνος, για την προετοιμασία και εφαρμογή του Διαχειριστικού Σχεδίου του ΕΘ.ΠΑ.Β.Σ.

Το Διοικητικό Συμβούλιο του Φορέα Διαχείρισης αποτελείται από δέκα (10) μέλη, όπου συμμετέχουν εκπρόσωποι εθνικών, περιφερειακών και τοπικών φορέων, τοπικών επαγγελματικών ενώσεων και μη κυβερνητικών περιβαλλοντικών οργανώσεων με Πρόεδρο απο τον Ιούνιο του 2010 τον κ. Στέφανο Παρασκευόπουλο, Καθηγητή Οικολογίας και Αγωγής στην Προστασία του Περιβάλλοντος του Παιδαγωγικού Τμήματος Ειδικής Αγωγής, του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας

Οι προσπάθειες για την προστασία της περιοχής ξεκινούν από τις αρχές του 1970 και η πρώτη απόφαση για την προστασία της μεσογειακής φώκιας (Monachus monachus)  και των βιότοπών της εκδόθηκε το  1986. Ακολούθησαν Υπουργικές αποφάσεις με τον ίδιο στόχο και, τελικά, το 1992 , η περιοχή ανακηρύχθηκε «Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο». Ηδη, τα πρώτα αποτελέσματα από τη δράση του Φορέα, που εδρεύει στην Αλόννησο, είναι εμφανή χάρη στο επιστημονικό και το τεχνικό προσωπικό που εργάζονται από το 2007, οπότε και άρχισαν να εφαρμόζονται προγράμματα φύλαξης, έρευνας και ευαισθητοποίησης του κοινού και ξεκίνησε η προετοιμασία του πενταετούς Διαχειριστικού Σχεδίου του ΕΘ.ΠΑ.Β.Σ.

Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Αλοννήσου Βορείων Σποράδων

Στο Εθνικό Θαλάσσιο Πάρκο Αλοννήσου Βορείων Σποράδων υπάρχει ένας μοναδικός συνδυασμός χερσαίων και θαλάσσιων Μεσογειακών βιοτόπων με εκατοντάδες είδη φυτών και ζώων, αλλά και σημαντικά αρχαιολογικά και ιστορικά μνημεία.

Η περιοχή παρουσιάζει ιδιαίτερο επιστημονικό, εκπαιδευτικό και πολιτισμικό ενδιαφέρον με ευρήματα από την Προϊστορική, την Κλασσική και τη Βυζαντινή περίοδο (ναυάγια, παλιά μοναστήρια και εκκλησίες).

Σε περιοχές όπου η πρόσβαση στο ευρύ κοινό είναι ελεύθερη, οι επισκέπτες μπορούν να ενασχοληθούν με τη κολύμβηση, την ελεύθερη κατάδυση, την παρατήρηση της άγριας ζωής, την ερασιτεχνική φωτογράφηση και βιντεοσκόπηση, την επίσκεψη σε πολιτιστικά μνημεία, το περπάτημα κ.λπ.

Υπάρχουν συγκεκριμένοι περιορισμοί όσον αφορά την ερασιτεχνική αλιεία. Το κυνήγι απαγορεύεται, εκτός τoυ νησιού Γιούρα που χρειάζεται ειδική άδεια.

Κέντρο Περίθαλψης Μεσογειακής Φώκιας

Αξίζει να αναφερθεί πως στη Στενή Βάλα Αλοννήσου λειτουργεί το μοναδικό Κέντρο Περίθαλψης Μεσογειακής φώκιας, στη Μεσόγειο. Το Κέντρο ειδικεύεται στη φιλοξενία των νεογέννητων και θεωρείται το “σπίτι”, κατά κύριο λόγο, για τα ορφανά φωκάκια.

Κέντρο Ενημέρωσης της ΜΟm.

Οι διακοπές στο νησί γίνονται εκπαιδευτική εμπειρία μέσα από το Κέντρο Ενημέρωσης της εταιρίας για τη μελέτη και την προστασία της Μεσογειακής φώκιας, MOm, το οποίο λειτουργεί από το 1990, σε ένα από τα κεντρικά κτίρια του λιμανιού της Αλοννήσου, στο Πατητήρι. Το Κέντρο συμβάλλει σημαντικά στην ενημέρωση του κοινού με το εκτενές φωτογραφικό και ενημερωτικό υλικό που διαθέτει σχετικά με τη Μεσογειακή φώκια, την περιοχή του Θαλάσσιου Πάρκου και τη δράση της ΜΟm. Επιπλέον, προβάλλονται μέσω βίντεο, εικόνες από το θαλάσσιο οικοσύστημα και τις δραστηριότητες προστασίας του. Το Κέντρο είναι ανοιχτό για το κοινό από το Μάιο έως και το Σεπτέμβριο ενώ οι ενδιαφερόμενες ομάδες επισκεπτών (όπως σχολεία κ.λπ.) μπορούν να επισκεφτούν το Κέντρο και τους υπόλοιπους μήνες έπειτα από συνεννόηση με τους ανθρώπους της ΜΟm.

Τα νησιά

Αλόννησος

Η μορφολογία του εδάφους συνδυάζει τις εκτεταμένες λοφοσειρές και τους χαμηλούς ορεινούς όγκους (μέγιστου ύψους 493m) που στα βόρεια καταλήγουν σε απότομες ακτές ενώ στα ανατολικά σχηματίζονται μικρές επίπεδες πεδιάδες. Το νότιο τμήμα καλύπτεται από πευκοδάση, ενώ βορειότερα επικρατεί χαμηλή βλάστηση με πουρνάρια, σχίνα και κουμαριές.

Ο πληθυσμός της Αλοννήσου, δεν ξεπερνά τους 3.000 μόνιμους κατοίκους  παρουσιάζοντας τις τελευταίες δεκαετίες, μετά από περίοδο εσωτερικής και εξωτερικής μετανάστευσης,  μικρή αλλά σταθερή άνοδο. Κύριες ασχολίες των κατοίκων είναι η γεωργία, η κτηνοτροφία και η αλιεία, ενώ ο τουρισμός παρουσιάζει άνθηση τα τελευταία χρόνια. Η ίδρυση του ΕΘ.ΠΑ.Β.Σ. αναμένεται να συνεισφέρει στην αειφόρο ανάπτυξη της περιοχής, προσφέροντας νέες ευκαιρίες απασχόλησης με παράλληλη υποστήριξη των παραδοσιακών επαγγελμάτων.

Η μεγαλύτερη κοινότητα του νησιού ζεί στο λιμένα της Αλοννήσου, το Πατητήρι όπου βρίσκεται το διοικητικό κέντρο του νησιού και όλες οι δημόσιες υπηρεσίες ενώ βόρεια  βρίσκονται ο όρμος του Ρουσούμ Γιαλού και ο οικισμός Bότση. Το Πατητήρι ήταν το λιμάνι για το ορεινό χωριό των κατοίκων της Αλοννήσου (σήμερα Παλιό Χωριό Αλοννήσου).Εκεί μετακινήθηκαν οι κάτοικοι του Παλιού Χωριού Αλοννήσου μετα τις καταστροφές των σπιτιών από το σεισμό του 1965.. Η περιοχή πήρε το όνομα από τα “πατητήρια” (πάτημα των σταφυλιών) που τα χρησιμοποιούσαν στο παρελθόν για την παραγωγή του δημοφιλούς κόκκινου κρασιού τους.

Από το Πατητήρι ξεκινούν με καίκια και τουριστικά σκάφη ημερήσιες εκδρομές προς παραλίες της Αλοννήσου και σε επιτρεπόμενα νησιά της Ζώνης Α, του θαλάσσιου πάρκου.

Το μικρό φυσικό λιμανάκι της Στενής Βάλας, στο βορειοανατολικό τμήμα της Αλοννήσου αποτελεί ασφαλές καταφύγιο για τα ψαροκάϊκα και τα σκάφη αναψυχής, με όμορφες ψαροταβέρνες και αποτελεί ελκυστικό κέντρο παραθερισμού με δυνατότητα διαμονής. Εδώ βρίσκεται και το Κέντρο Περίθαλψης και Επανένταξης μικρών τραυματισμένων ή ορφανών φωκιών που λειτουργεί με τη φροντίδα της Mom.

Περιστέρα

Το νησί είναι καλυμμένο με μεσογειακή χαμηλή μακία βλάστηση, η Περιστέρα, είναι εξαιρετικής σημασίας για το αρχαίο ναυάγιο, το οποίο ανακαλύφθηκε μετά από υποβρύχιες θαλάσσιες έρευνες, που, με τα υπόλοιπα αρχαιολογικά ευρήματα, αποδεικνύουν ότι οι Σποράδες βρίσκονται σε ένα αρχαίο σταυροδρόμι πολιτισμών. Για το λόγο αυτό η συντήρηση και ανάδειξη των αρχαίων ευρημάτων από τις αρχαιολογικές υπηρεσίες σε συνεργασία με τις τοπικές αρχές, είναι ένας από τους σημαντικότερους σκοπούς του Θαλάσσιου Πάρκου.

Κυρά Παναγιά

Η Κυρά-Παναγιά, ένα ορεινό νησί με ομαλό ανάγλυφο, είναι το πρώτο που συναντάμε στο βόρειο τμήμα του Πάρκου. Καλύπτεται από πυκνή μεσογειακή χαμηλή βλάστηση με κυρίαρχο είδος το σχίνο (Pistacia lentiscus) και τα πουρνάρια (Quercus coccifera).

Δύο αβαθείς κόλποι, στο Νότο ο Άγιος Πέτρος και στο Βορρά ο Πλανήτης, αποτελούν ασφαλή φυσικά καταφύγια. Ανατολικά υπάρχει πρόσφατα επισκευασμένο μεταβυζαντινό μοναστήρι αφιερωμένο στη Γέννηση της Θεοτόκου.

Γιούρα

Βορειοανατολικά του πάρκου το επόμενο ερημονήσι που συναντάμε είναι τα Γιούρα. Το νησί είναι βραχώδες και κρημνώδες με πολλά ενδημικά είδη χλωρίδας, και πανίδας. Στο νησί εξακολουθεί να επιβιώνει ένα είδος κατσικιού που πολλοί το θεωρούν ενδημικό. Ξακουστή επίσης στα Γιούρα είναι η σπηλιά του «Κύκλωπα» η οποία είναι σπάνιας ομορφιάς με πανέμορφους σταλαγμίτες και σταλακτίτες.Λόγω των βιότοπων και των σπηλιών που αποτελούν καταφύγια της μεσογειακής φώκιας (Monachus Monachus) το νησί έχει ανακηρυχθεί ως Περιοχή Προστασίας της Φύσης.

Ψαθούρα

Εντελώς διαφορετικό είναι το τοπίο της Ψαθούρας, που είναι το βορειότερο νησί του Πάρκου, ηφαιστειακής προέλευσης που καλύπτεται με συστάδες από ρείκι (Erica arborea) και πολλά άλλα είδη θάμνων .Εκεί συναντάμε είδη χλωρίδας που δεν υπάρχουν αλλού στο Πάρκο, όπως το ενδημικό κρινάκι (Pancratium maritimum).Χαρακτηριστικά, επίσης , του νησιού είναι η άσπρη αμμουδιά στην παραλία «Μανδράκι» στα νότια που έρχεται σε αντίθεση με τους μαύρους βράχους της πίσω πλευράς ενώ στα βόρεια, ο μεγάλος φάρος που είναι χτισμένος τον προηγούμενο αιώνα από Γάλους μηχανικούς, σηματοδοτεί τους διεθνείς θαλάσσιους δρόμους του βορείου Αιγαίου.

Πιπέρι

Το νησί είναι ο πυρήνας του Πάρκου και υπόκειται σε αυστηρή  προστασία λόγω του σημαντικότερου στο Πάρκο βιότοπου της μεσογειακής φώκιας, αλλά και των αρπακτικών που ζουν και αναπαράγονται στα απρόσιτα βράχια του νησιού, που διαθέτει και σπάνια χλωρίδα και απόκρημνες βραχώδεις ακτές με κυρίαρχα στοιχεία το πευκοδάσος, το πουρνάρι, τα φρύγανα, το σχίνο και τα χασμόφυτα. Η ορνιθοπανίδα φτάνει τα 33 είδη. Εκτιμάται ότι το νησί φιλοξενεί μεγάλο αριθμό (350-400 ζευγάρια) του γερακιού μαυροπετρίτης (Falco eleonorae).

Σκάντζουρα

Η σειρά από χαμηλούς λόφους που καταλήγει σε ακτές από άσπρο μάρμαρο είναι το χαρακτηριστικό του νησιού που, στο παρελθόν, ήταν μοναστικό κέντρο και σήμερα καλύπτεται από μακία βλάστηση και φρύγανα, ενώ υπάρχει δάσος με χαμηλό κέδρο (Juniperus sp.). Τα Σκάντζουρα καθώς και οι κοντινές βραχονησίδες Στρογγυλό και Πολεμικά, αποτελούν σημαντικό βιότοπο του αιγαιόγλαρου (Larus audouinii) και του μαυροπετρίτη.

Πρωτοφανής Αύξηση των Δελφινιών

Πρωτοφανής αύξηση παρατηρείται στους πληθυσμούς των δελφινιών που ζουν στο θαλάσσιο πάρκο της Αλοννήσου, σε αντίθεση με την υπόλοιπη Μεσόγειο όπου καταγράφεται ανησυχητική, καθοδική πληθυσμιακή τάση, που θέτει σε κίνδυνο τα συγκεκριμένα είδη.
Τα παραπάνω συμπεράσματα παρουσιάστηκαν πρόσφατα στο 14ο διεθνές συνέδριο για την οικολογία και ζωογεωγραφία της Ελλάδας και των γειτονικών περιοχών, που πραγματοποιήθηκε με τη συμμετοχή γνωστών επιστημόνων από την Ελλάδα και το εξωτερικό.

Ο Λόγος της Αύξησης

Η αυξητική τάση στον πληθυσμό των δελφινιών που ζουν στην περιοχή οφείλεται σε μεγάλο ποσοστό στο πρόγραμμα προστασίας που υλοποιείται επί σειρά ετών από την MOm, την εταιρεία για τη μελέτη και προστασία της μεσογειακής φώκιας, σε συνεργασία με τους τοπικούς φορείς.

Τα επιστημονικά αποτελέσματα των ερευνών μέχρι σήμερα έχουν αποκαλύψει την εξαιρετική σημαντικότητα της περιοχής για τους πληθυσμούς τριών ειδών δελφινιών, το κοινό δελφίνι, το ρινοδέλφινο και το ζωνοδέλφινο καθώς και για τον ζιφιό λόγω των ποικίλων που περιλαμβάνει ο χώρος του θαλάσσιου πάρκου.

Ο επιστημονικός υπεύθυνος του προγράμματος NADP, βιολόγος Κίμων Κοεμτζόπουλος αναφέρει στον ΤΑΧΥΔΡΟΜΟ: «Τα πρώτα επιστημονικά δεδομένα αποκαλύπτουν πως αυτή η αύξηση είναι πιθανό να οφείλεται στην διαχείριση της αλιείας στην περιοχή που όπως φαίνεται ευνόησε την αύξηση των πληθυσμών των αφρόψαρων».

Ο ίδιος επισημαίνει, παράλληλα, ότι «σε άλλες περιοχές της Ελλάδας, όπως στο εσωτερικό Ιόνιο Πέλαγος, η υπεραλίευση των πληθυσμών αυτών των ψαριών οδήγησε στην κατακόρυφη μείωση των πληθυσμών του κοινού δελφινιού. Εδώ φαίνεται ότι παρατηρούμε το αντίθετο φαινόμενο και μας δίνει ιδιαίτερη ικανοποίηση».

Οι Προσπάθειες Συνεχίζονται

Στο μεταξύ, οι προσπάθειες της MOm συνεχίζονται και το φετινό καλοκαίρι ακόμα εντονότερες ώστε να τεκμηριωθεί αυτή η κατάσταση εμπεριστατωμένα και να λειτουργήσει ως παράδειγμα προς μίμηση για την διαχείριση σημαντικών, για τα θαλάσσια θηλαστικά, περιοχών σε όλη την Μεσόγειο. Σημειώνεται ότι και φέτος συνεχίζεται ένα εντατικό πρόγραμμα επιτήρησης του πάρκου με συμμετοχή όλων των αρμόδιων φορέων Λιμενικές Αρχές, Φορέα Διαχείρισης ΕΘΠΑΒΣ, τον επιχειρησιακό συντονισμό της MOm και την χρηματοδότηση του ιδρύματος THALASSA.