Το νησί που γέννησε τη θεά του έρωτα εξακολουθεί να κρύβει στα σπλάχνα του τις εικόνες που παρακίνησαν τους ρομαντικούς της Ευρώπης να τον ταυτίσουν με κάτι το… άυλο και μεταφυσικό.
Νησί του μυστηρίου τα Κύθηρα, σαν από πάντα να υπήρχε αλλά να μη βρισκόταν, σαν να ανήκε κάπου αλλά ταυτόχρονα να απολάμβανε και τη μακάρια μοναξιά του.
Και μία από τις πρώτες και πιο εύλογες απορίες για τον καθένα έχει να κάνει με τη διοικητική του ταυτότητα, καθώς το νησί, παρότι αρκετά μακριά, ανήκει στην Περιφερειακή Ενότητα Νήσων Αττικής.
Με μία δόση τοπικιστικής ψευτοπερηφάνιας, θα έλεγε κανείς ότι στην αιώνια διαμάχη των κλασικών χρόνων για την κατοχή του, από τους Σπαρτιάτες και τους Αθηναίους, τελικά οι τελευταίοι βγήκαν νικητές το 1929, όταν τα Κύθηρα υπάχθηκαν διοικητικά στον τότε Νομό Αττικοβοιωτίας.
Μην ξεγελιέστε όμως, τα Κύθηρα δεν ανήκουν στην Αττική και δεν είναι ένα από τα Επτάνησα ή τέλος πάντων δεν έχει καμία σημασία. Απλά η υπερβατική τους υπόσταση κατάφερε να κολλήσει στον τοίχο, γεμάτη αμηχανία, ακόμα και τη γραφειοκρατία των διοικήσεων.
Τα Κύθηρα δεν μπορείς να τα «συλλάβεις», τα Κύθηρα σε «συλλαμβάνουν».
Νήσος αφιερωμένη στην Κυθέρεια Αφροδίτη, την προστάτιδα του εξιδανικευμένου έρωτα, διατήρησε τον συμβολισμό του σε όλους τους αιώνες μέχρι την αποθέωσή του από τους ρομαντικούς του 18ου αιώνα.
Και είναι ο πλούτος της γεωμορφολογίας του που εμπνέει καλλιτέχνες και ταξιδιώτες γιατί στην άκρη μιας μικρής παραλίας, πίσω από έναν καταρράκτη και στη φωλιά μιας σπηλιάς των Κυθήρων μοιάζει να κρύβεται ένας μικρός έρωτας.
Η μεσαιωνική Χώρα
Η πρωτεύουσα του νησιού, η Χώρα, σκαρφαλωμένη σε έναν λόφο στα νότια, έχει την τύχη να διαφεντεύει την ανοιχτή Μεσόγειο, με το ενετικό κάστρο στην κορυφή να επιβλέπει το θαλάσσιο πέρασμα.
Ενα περπάτημα στα σοκάκια της μεσαιωνικής συνοικίας του Μέσα Βούργου θα σας γνωρίσει τις μικρές ιδιωτικές εκκλησίες της Χώρας, ενώ μέσα στο κάστρο θα ανακαλύψετε τα ερείπια από το Παλάτι του Προνοήτου, αλλά και τον περίφημο ναό της Παναγίας της Μυρτιδιώτισσας, πρωτοχτισμένος το 1580 ως καθολική εκκλησία.
Αν μάλιστα περπατήσετε μέχρι το κοντινό ύψωμα του Μπελβεντέρε θα αντικρίσετε μαζί τη Χώρα, το Κάστρο και το Καψάλι, το επίνειο της πρωτεύουσας.
Το Καψάλι, απλωμένο ανάμεσα σε δύο όρμους με αμμουδιές, συγκεντρώνει τους περισσότερους ταξιδιώτες του νησιού. Αξιοθέατα της περιοχής είναι το παλιό υδραγωγείο με την υπέροχη ονομασία Ντεπόζιτο, η εκκλησία του Αγίου Γεωργίου στην άκρη της χερσονήσου που ενώνει τους δύο κόλπους, τα παλιά σανατόρια Λαζαρέτα, αλλά και ένα μικρό «διαμάντι», το εκκλησάκι του Αγ. Ιωάννη που στέκεται πάνω σε έναν γκρεμό πάνω από το Καψάλι.
Από εδώ, συνήθως, ξεκινά και η περιήγηση στα ενδότερα των Κυθήρων, τα οποία εκτός από μια σειρά μαγευτικών παραλιών, διακρίνονται κυρίως για τους δεκάδες (πάνω από 50) μικρούς οικισμούς με τα πολλά ιδιαίτερα της νήσου αρχιτεκτονικά στοιχεία.
Στον δρόμο που πάει για το Κατούνι θα συναντήσετε το περίφημο γεφύρι με τα 13 τόξα που χτίστηκε κατά την εποχή της Αγγλοκρατίας, ενώ αμέσως μετά το Λιβάδι ο ένας γραφικός οικισμός διαδέχεται τον άλλο: Βρουχιάνικα, Γουδιάνικα, Τσικαλαριά, Φατσάδικα, Κεραμωτό, Σκουλιάνικα, Αλεξανδράδες.
Δυτικά από το Λιβάδι, κρυμμένη αριστοτεχνικά σε έναν χωματόδρομο βρίσκεται μία από τις ομορφότερες βυζαντινές εκκλησίες της Ελλάδας, ο Αγιος Δημήτριος στα Γερακιάνικα, ένα σύμπλεγμα από τέσσερις διαφορετικούς ναούς που μοιράζονται τον ίδιο εσωτερικό χώρο.
Μια ατέλειωτη ενδοχώρα
Μετά τις Καλοκαιρινές ο δρόμος οδηγεί στη Μονή της Παναγίας της Μυρτιδιώτισσας, το μεγαλύτερο λατρευτικό σημείο του νησιού, με τη διάσημη εικόνα της Παναγίας με το μαυρισμένο πρόσωπο. Το τοπίο είναι μαγικό, καθώς οι δασωμένοι λόγγοι δίνουν τη θέση τους στις καλλιέργειες και πάντα ένα μικρό εκκλησάκι ή μία αγροικία ορίζει το σύνολο.
Σύντομα φτάνετε στον Μυλοπόταμο με τον περίφημο καταρράκτη της Φόνισσας αλλά και το κάστρο του Μυλοποτάμου. Κοντά στον οικισμό βρίσκεται ακόμα ένα άγνωστο «διαμάντι» των Κυθήρων, το σπήλαιο της Αγίας Σοφίας, με τις πανέμορφες τοιχογραφίες, που στο εσωτερικό του φιλοξενεί δύο εκκλησίες.
Ο θρύλος λέει ότι σε αυτό το σπήλαιο βρήκαν καταφύγιο ο Πάρις και η Ελένη και ακόμα και σήμερα οι ερωτευμένοι ρίχνουν κέρματα σε μια μικρή λίμνη στο εσωτερικό του σπηλαίου, στο Λουτρό της Αφροδίτης, προσμένοντας την εύνοια της αρχαίας θεάς και την ευλογία της Αγίας Σοφίας.
Ανατολικά του Μυλοποτάμου βρίσκονται και πολλά από τα πιο παλιά και ομορφότερα χωριά των Κυθήρων: τα Μητάτα που είναι χτισμένα στο ψηλότερο σημείο μιας χαράδρας και τα Αλοΐζιάνικα με τα Αρωνιάδικα, με την ιδιαίτερη παραδοσιακή αρχιτεκτονική των Κυθήρων που έχει παραμείνει αναλλοίωτη εδώ και χρόνια. Ακόμα πιο ανατολικά, κοντά στην περιοχή της αρχαίας Σκάνδειας, βρίσκεται το γραφικό ψαροχώρι του Αβλέμονα, ίσως το ομορφότερο σημείο του νησιού.
Ο δρόμος συνεχίζει προς τα βόρεια με κατεύθυνση τη δεύτερη μεγάλη πόλη των Κυθήρων, τον Ποταμό. Λίγο πριν φτάσετε, θα συναντήσετε τα ερείπια της παλιάς πρωτεύουσας του νησιού, της καστροπολιτείας της Παλαιόχωρας, που είναι χτισμένη αριστοτεχνικά σε ένα προστατευμένο σημείο που σου κόβει την ανάσα, πάνω στο φαράγγι της Κακιάς Λαγκάδας.
Ο Ποταμός είναι η βόρεια πρωτεύουσα των Κυθήρων και ο πιο «ζωντανός» οικισμός του νησιού κατά τους χειμερινούς μήνες, ενώ κοντά του βρίσκεται και το λιμάνι της Αγίας Πελαγίας με τα όμορφα κολπάκια.
Από τον Ποταμό μπορεί κανείς να βρεθεί γρήγορα και στο πιο άγριο κομμάτι των Κυθήρων, αυτό που απλώνεται γύρω από το βορειότερο ακρωτήρι του νησιού, το Σπαθί. Εδώ βρίσκονται ο οικισμός του Καραβά, οι πηγές του Αμίρ Αλή και ο επιβλητικός φάρος Μουδαρίου στο τέλος του νησιού.
Η «Χύτρα»: Βρίσκεται σε μικρή απόσταση από το λιμάνι του Καψαλίου των Κυθήρων και αποτελεί ένα από τα εντυπωσιακότερα μέρη του νησιού. Η θαλάσσια σπηλιά στη νότια πλευρά της και το «κρυμμένο» καταφύγιο για φώκιες που βρίσκεται στο πίσω μέρος της χαρίζουν μοναδική θέα και απίστευτη απόλαυση χάρη στα πεντακάθαρα, δροσερά νερά του πελάγους.
Στο βορειότερο ακρωτήρι του νησιού, το Σπαθί, δεσπόζει ο μεγάλος πέτρινος φάρος
