Ένα από τα τρία νησιά αρσενικού γένους, με δικές του ομορφιές, πλούσια ιστορία και πολύ πράσινο, «πρωταγωνίστησε» σε παλιές ελληνικές ταινίες και κρατά ακόμα τη γοητεία του, χωρίς να πολυενδιαφέρεται να γίνει «της μόδας» – με ό,τι καλό αυτό συνεπάγεται.
Τα νησιά της Ελλάδας μοιάζουν με τους ανθρώπους. Το καθένα έχει τη δική του προσωπικότητα, κι ας μοιάζει στα βασικά χαρακτηριστικά του με κάποιο άλλο του ίδιου συμπλέγματος. Ο Πόρος έχει «δυνατή προσωπικότητα», μα είναι χαμηλών τόνων, γι’ αυτό και οι «χάρες» του δεν έχουν προβληθεί ιδιαιτέρως. Μπορεί να υπήρξε αγαπημένο θέρετρο στα 60s, γεγονός που αποδεικνύουν και οι αμέτρητες ελληνικές ταινίες που γυρίστηκαν εκεί, όμως μετέπειτα άλλα νησιά επικράτησαν στις προτιμήσεις των τουριστών, όπως η Μύκονος, η Πάρος κ.ά.
Επί πολλά χρόνια άκουγα ότι «δεν αξίζει», ότι «είναι βαρετά» ή, τελοσπάντων, δεν έπεφτε ποτέ στο τραπέζι ως πρόταση διακοπών. Ούτε καν για μια γρήγορη απόδραση το Σαββατοκύριακο, όπου τα σκήπτρα κρατούν τώρα οι κοσμοπολίτισσες Υδρα και Σπέτσες. Ομως, κυρίες μου, παρακαλώ, κάντε στην άκρη γιατί έρχεται ο άντρας, ο πασάς, ο «καπετάνιος», το ένα από τα τρία (Σκορπιός και Αγιος Ευστράτιος τα άλλα) αρσενικά νησιά της Ελλάδας: ο Πόρος!
Αυτό το νησί έχει κάτι το ξεχωριστό. Kάτι ρετρό· θυμίζει παλιά Ελλάδα ή μάλλον τις διακοπές όπως τις κάναμε όταν ήμασταν παιδιά. «Επειδή άργησε να αναπτυχθεί τουριστικά ο Πόρος, κατά κάποιον τρόπο “σώθηκε”. Είναι αλήθεια ότι είναι παρεξηγημένο νησί – πολύς κόσμος θεωρούσε ότι ήταν ένα μέρος όπου δεν άξιζε να πάει.
Οταν πριν από εννέα χρόνια ανακοίνωνα σε φίλους ότι θα άνοιγα γκαλερί στον Πόρο, μου έλεγαν: “Πολύ ωραίο μέρος η Πάρος”», λέει -και γελάμε- η Τατιάνα Πολλάλη-Σπινάρη, ιδιοκτήτρια της γκαλερί Citronne. «Δεν μπορούσαν να το φανταστούν. Δεν είναι φοβερό; Ακόμα και σήμερα μου το λένε. Πάντως, το ενδιαφέρον είναι ότι όσοι τον ανακαλύπτουν, μετά ξανάρχονται και μάλιστα μερικοί από αυτούς αγοράζουν σπίτια».
Πλησιάζοντας στο νησί με το καράβι, από μακριά δεσπόζει στην κορυφή του λόφου το ιστορικό Ρολόι, που μοιάζει με καμπαναριό ξεκομμένο από την εκκλησία. Δεν δείχνει, όμως, τη σωστή ώρα. Πάει πίσω. Αυτή την εντύπωση μου δίνει ο Πόρος: ότι ο χρόνος έχει σταματήσει και βασιλεύει εκεί μια γοητεία αλλοτινών εποχών. Σ’ αυτό έχει συμβάλει αναμφισβήτητα η αρχιτεκτονική του. Η χώρα, χτισμένη αμφιθεατρικά, συνδυάζει την αστική μεγαλοπρέπεια με τη νησιωτική ομορφιά. Περπατώντας κατά μήκος της παραλίας, αλλά και στο εσωτερικό του οικισμού, θα συναντήσετε επιβλητικά νεοκλασικά κτίρια και αρχοντόσπιτα -κληρονομιά των καπεταναίων και της τότε άρχουσας τάξης- που δένουν αρμονικά με τα ασβεστωμένα σπίτια, φορτωμένα με ροζ βουκαμβίλιες.
Αν από την πιάτσα των ταξί, στο κέντρο του λιμανιού, προχωρήσετε προς αριστερά, θα συναντήσετε στο δρόμο σας αρκετά διατηρητέα, όπως το Μωροπούλειο, την Εθνική Τράπεζα, το παλιό εργοστάσιο της Ηλεκτρικής, το Α’ Δημοτικό Σχολείο Πόρου, το οποίο λέγεται ότι σχεδιάστηκε από τον Ερνστ Τσίλερ. Σήμερα το κτίριο Συγγρού, όπως είναι ευρέως γνωστό, λειτουργεί ως πολιτιστικό κέντρο, ενώ σε δύο αίθουσές του φιλοξενείται προσωρινά το -υπό διαμόρφωση- Λαογραφικό Μουσείο.
Την περίοδο που επισκέφτηκα το νησί ο χώρος φιλοξενούσε τη «Γιορτή Λεμονιάς». Ο Πόρος έχει ζωτική σχέση με το λεμόνι, καθότι απέναντι, στο Γαλατά, υπάρχει το περίφημο Λεμονόδασος (με περισσότερες από 30.000 λεμονιές και πορτοκαλιές). Οι ντόπιοι φτιάχνουν πολλά προϊόντα βασισμένα στον καρπό αυτό. Αγόρασα 5 ευρώ ένα γλυκό του κουταλιού από ολόκληρα λεμονάκια. «Είναι το καλύτερο που κάνουμε», μου πρότεινε μια κυρία από το Σύλλογο Γυναικών «Ποριώτισσα», που βρισκόταν πίσω από τη διοργάνωση αλλά και από την ιδέα του λαογραφικού μουσείου. «Είμαστε μια ομάδα γυναικών που τρέχουμε σαν τις παλαβές», δήλωσε η αντιπρόεδρος Ελένη Καρλαγκίνη. Εκείνες συγκέντρωσαν με κόπο και μόχθο τα εκθέματα αυτά της λαϊκής παράδοσης, από κουβέρτες, νυφικά και αργαλειούς μέχρι καπελοθήκες, χειροκίνητα πλυντήρια ρούχων και φλιτζανάκια του καφέ «τοσοδούλια, στο μέγεθος μιας δακτυλήθρας!»
Από τα πρώτα πράγματα που μαθαίνει κανείς για τον Πόρο «είναι ότι στην πραγματικότητα πρόκειται για δύο νησιά, τη Σφαιρία -εκεί όπου είναι χτισμένος ο οικισμός- και την πευκόφυτη Καλαυρεία, που τα χωρίζει ένα πολύ μικρό κανάλι αμέσως μετά το Ναύσταθμο», μας πληροφορεί ο ταξιτζής την ώρα που μας αφήνει στο ξενοδοχείο Ξενία. Ανεξαιρέτως αν αποφασίσετε να διανυκτερεύσετε ή όχι στο ξενοδοχείο, προτείνω να πιείτε εδώ έναν καφέ, γιατί έχει καταπληκτική θέα προς τη χώρα.
Γυρίστε, όμως, πίσω στο λιμάνι με τα πόδια. Πρώτον, είναι πολύ ωραία βόλτα και, δεύτερον, σας δίνει μια καλή αίσθηση του νησιού. Στο δρόμο θα συναντήσετε τη Γαλήνη, ένα πανέμορφο πέτρινο αρχοντικό στο χρώμα της πορφύρας. Με τα παραθυρόφυλλά της κλειστά, δίνει την εντύπωση ότι κοιμάται σαν μια ωραία κοιμωμένη.
Υπήρξε το σπίτι της Ιουλίας Δραγούμη, που ανεγέρθηκε το 1894, σε σχέδια του αρχιτέκτονα Αναστάσιου Μεταξά. Εδώ κάποτε τα καλοκαίρια συγκεντρωνόταν η αφρόκρεμα της Ευρώπης· ανάμεσα στους καλεσμένους ήταν ο Αμερικανός συγγραφέας Χένρι Μίλερ και ο Γιώργος Σεφέρης, ο οποίος υπήρξε συγγενής της διηγηματογράφου. «Η Γαλήνη, το Βικτωριανό εκείνο σπίτι, κόκκινο Πομπηίας, μου έδωσε για πρώτη φορά, ύστερα από πολλά χρόνια, το αίσθημα του στερεού σπιτιού, όχι της προσωρινής κατασκήνωσης: αυτής της πραμάτειας που πήρα τη συνήθεια να νομίζω πως δεν κατασκευάζεται πια», σημείωνε ο ποιητής («Μια σκηνοθεσία για την Κίχλη», 27 Δεκεμβρίου 1949 / Υποσημείωση: η «Κίχλη» ήταν ένα μικρό βοηθητικό πλοίο του στόλου, το οποίο συνήθως άραζε μπροστά στο σπίτι).
Από το νησί έχουν περάσει και άλλες προσωπικότητες των γραμμάτων και των τεχνών. Αν περιπλανηθείτε στα στενά, γραφικά σοκάκια της χώρας, θα συναντήσετε ένα λιτό νεοκλασικό όπου έζησαν το 1946-1947 οι Βρετανοί ζωγράφοι Τζον Λι Κράξτον και Λούσιαν Φρόιντ.
«Δεν ξέρουμε αν ήταν ζευγάρι. Πάντως, ο Πόρος ήταν ανεκτικός σε ανθρώπους με διαφορετικές σεξουαλικές προτιμήσεις. Ηταν σαν τη Μύκονο της εποχής. Αυτό που γνωρίζουμε στα σίγουρα είναι ότι ο Φρόιντ ζωγράφισε ένα μικρό περιστέρι που το χάρισε στη σπιτονοικοκυρά του», λέει η ιστορικός τέχνης Τατιάνα Σπινάρη-Πολλάλη.
Κάτι που, επίσης, μου αρέσει στον Πόρο είναι οι πλατείες του. Ιδιαίτερα γραφική είναι η πλατεΐτσα πάνω στον οικισμό, δίπλα στο εκκλησάκι του Αγίου Γεωργίου και το παλιό υδραγωγείο. Εκεί υπάρχει και μία παραδοσιακή ταβέρνα, όπου στο κέντρο του κυριαρχεί ένας πλάτανος.
Πώς γίνεται και σχεδόν σε κάθε πλατεία χωριού υπάρχει ένας γοητευτικός γέρικος πλάτανος που προσφέρει σκιά στους κατοίκους;
Κάτω στην προβλήτα υπάρχουν δύο ακόμα πλατείες. Η μία είναι η Κορυζή, όπου βρίσκεται το Αρχαιολογικό Μουσείο και η άλλη, η αγαπημένη μου, είναι η Καραμάνου, η οποία όμως έχει επικρατήσει να λέγεται πλατεία Δημαρχείου, γιατί εκεί στεγάζεται το δημαρχείο.
Στο κέντρο της δεσπόζει μία μαρμάρινη κρήνη με ανάγλυφο γλυπτό ένα δελφίνι τυλιγμένο σε μια τρίαινα, ενώ γύρω γύρω ορθώνονται όμορφα κτίρια με μεταλλικά στέγαστρα. Μοιάζει σαν σκηνικό θεάτρου, με πρωταγωνιστές τα παιδιά που παίζουν. Εδώ βρίσκεται και το παραδοσιακό ζαχαροπλαστείο του Δαγκλή, το οποίο φημίζεται για τα αμυγδαλωτά του – προσωπικά προτιμώ τα παγωτά του και τις «φωλιές», μπισκότα πασπαλισμένα με άχνη ζάχαρη και με γέμιση από καρύδι.